Agenda and minutes

Ni dderbyniwyd yr un.

Ni dderbyniwyd yr un.

Derbyniwydcofnodion 14 Mehefin 2023 fel rhai cywir.

Cyflwynodd yr Arweinydd yr adroddiad ar yr agenda, oedd yn esbonio alldro’r Cyngor am gyllideb refeniw 2022/23 a’r materion allweddol oedd yn codi.

Yn erbyn cyllideb net o £343miliwn, cynhyrchodd alldro refeniw 2022/23 danwariant net, wedi trosglwyddiadau a gynlluniwyd yn ôl ac ymlaen o’r cronfeydd wrth gefn o £5.1m, sef amrywiad o 1.5% yn erbyn y gyllideb.

Yr oedd y sefyllfa derfynol hon yn welliant ar y sefyllfa yr adroddwyd arni yn flaenorol i’r Cabinet, yn bennaf oherwydd cyllid grantiau a ddaeth yn hwyr, incwm ychwanegol, a gostyngiad bychan mewn galw yn rhai meysydd.

Esboniodd yr Arweinydd, yn 2022/23, fod y tanwariant o £5.1m wedi ei achosi gan y canlynol:

(i)               Tanwariantyn erbyn cyllidebau heb fod yn rhai gwasanaeth, yn benodol y gyllideb gyffredinol ac wrth gefn ar gyfer covid. Cynyddwyd y cyllidebau wrth gefn dros dro yn 2022/23 yn dilyn Covid, ac nid oedd angen cydbwyso’r gyllideb eleni.

(ii)              Derbynmwy o log oherwydd y cynnydd mewn cyfraddau llog, balansau buddsoddi uwch na’r disgwyl a mwy o arbedion ar y llog taladwy oherwydd oedi cyn gorfod benthyca, a achoswyd gan lithriad yn y rhaglen gyfalaf. Hefyd bu tanwariant ar y cynllun gostyngiadau Treth Cyngor.

(iii)             Er hynny, gwrthweithiwyd y tanwariannau hyn gan orwariant mewn meysydd gwasanaeth oherwydd mwy o alw a chostau cynyddol yn sgil pwysau chwyddiant. Lleoliadau brys yn y Gwasanaethau Plant a’r galw am lety dros dro mewn tai a Chymunedau oedd y ddau faes lle bu’r galw drymaf. Yr oedd y dyfarniad tâl uwch na’r disgwyl i staff y Cydgyngor Cenedlaethol (CGC) ledled y cyngor hefyd wedi cyfrannu llawer at y sefyllfa hon.

Mae esboniadau manwl o’r gorwariant a’r tanwariant yn erbyn cyllidebau yn adran 2 yr adroddiad.

Er bod yr alldro yn gyffredinol yn gadarnhaol o ran cyllid y Cyngor, yr oedd materion penodol oedd â’r potensial i gael effaith am y flwyddyn i ddod. Ymdriniwyd â nifer o’r materion hyn fel rhan o broses gosod cyllideb 2023/24, er y gallai rhai ddal i gael effaith yn ystod y flwyddyn. Esboniwyd y risgiau hyn yn adran 4 yr adroddiad ac y maent yn dal i gael eu monitro gan y Tîm Gweithredol.

Oherwydd bod amrywiadau yng nghyllidebau ysgolion yn cael eu rheoli trwy falansau ysgolion unigol, nid oedd y tanwariant cyffredinol o £5.1m yn cynnwys sefyllfa’r ysgolion. Yn 2022/23, gorwariodd ysgolion gyda’i gilydd o £1.3m, a gostyngodd balansau ysgolion o £15.7m i £14.4m fel ar 31 Mawrth 2023.

Yngngoleuni’r lefel sylweddol o arbedion y mae’n rhaid i ysgolion wneud yn ystod blwyddyn ariannol 2023/24, mae swyddogion yn dal i fonitro balansau ysgolion yn agos dros y tymor canol fel rhan o strategaeth y Cyngor i osgoi ac atal diffyg.

Felrhan o’r cyfarfod hwn, gofynnir i’r Cabinet gymeradwyo’r defnydd o’r tanwariant hwn.

Cynsymud ymlaen i ystyried, gwahoddodd yr Arweinydd gydweithwyr i wneud sylwadau cyffredinol am  ...  view the full Cofnodion text for item 4.

Yr adroddiad nesaf a gyflwynodd yr Arweinydd oedd adroddiad alldro y Rhaglen Gyfalaf am 2022/23. Dyma adroddiad terfynol y flwyddyn ar weithgaredd cyfalaf oedd yn rhoi trosolwg o swm terfynol y gwariant cyfalaf a ddaeth i’w rhan yn y flwyddyn, o gymharu â’r gyllideb a ddyrannwyd. Fel rhan o hyn, yr oedd yr adroddiad yn amlinellu lefel y llithriad a’r tanwariant, ac yn rhoi cyfoesiad am lefel yr arian rhydd cyfalaf oedd ar gael.

Yn ychwanegol at hyn, yr oedd yr adroddiad yn amlinellu’r ychwanegiadau at y rhaglen a nodwyd, ac yn gofyn i’r Cabinet am yr hawl i’w cynnwys.

o   Yr oedd yr adran gyntaf yn amlinellu’r symud yn y gyllideb gyfalaf ers cyflwyno’r adroddiad diwethaf i’r Cabinet ym mis Chwefror.

o   Yr oedd cyfanswm gwerth yr ychwanegiadau a’r gwelliannau yn £51m, ond cafodd mwy na hanner hyn ei gymeradwyo’n ffurfiol fel rhan o gytuno ar y Strategaeth Gyfalaf am 2023/24. Felly, yr oedd gwerth yr ychwanegiadau oedd angen eu cymeradwyo, a’r rhan fwyaf ohonynt yn grantiau allanol, yn £18.5m. Mae’r ychwanegiadau hyn yn dod â chyfanswm y gyllideb am  y flwyddyn i £91.8m.

o   Mae dadansoddiad pellach o’r ychwanegiadau hyn yn Atodiad A.

Yn erbyn y gyllideb ddiwygiedig, cafwyd cyfanswm gwariant o £61.2m, sef amrywiad o £30.6m.

Yr oedd yr amrywiad hwn yn danwariant neu o £47,000 ac, yn fwy arwyddocaol, cyfanswm llithriad o £30.553m. Rhaid oedd cario’r llithriad hwn ymlaen i’r blynyddoedd i ddod er mwyn gallu cwblhau cynlluniau sydd eisoes yn mynd rhagddynt a rhai a gymeradwywyd eisoes.

Cynyddoddgwerth cyffredinol y llithriad o £3m ers yr adroddiad diwethaf. A siarad yn gymharol, cynnydd bychan oedd hwn o gymharu â’r hyn a welwyd dros y blynyddoedd diwethaf. Yr oedd hyn yn bennaf oherwydd bod nifer o gynlluniau mawr bellach yn mynd rhagddynt, ond hefyd oherwydd ail-broffilio a wnaed yn ystod y misoedd a aeth heibio.

Nodwyd, serch hynny, fod lefel gyffredinol y llithriad yn dal yn arwyddocaol, a bod angen rheoli hyn yn gadarn yn y dyfodol.

Hefyd, yr oedd angen adolygiad pellach o gyllideb gyfalaf 2023/24, er mwyn gwneud yn si?r ei bod yn adlewyrchu proffil realistig. Ar hyn o bryd, yr oedd y gyllideb bron yn £95m a byddai cyflwyno hyn yn her. Rhaid oedd felly ail-broffilio hyn ar draws gweddill y rhaglen er mwyn cynyddu’r siawns o gyflwyno yn erbyn y gyllideb a lleihau lefel y llithriad yr adroddir amdano yn y blynyddoedd i ddod.

Yr oedd yr adroddiad hefyd yn rhoi manylion am lefel yr arian cyfalaf rhydd sydd ar gael ar hyn o bryd, y gellid ei ddefnyddio i gefnogi cynlluniau newydd.

Mae hwn yn awr yn £9.774m, wedi caniatáu am ddau ymrwymiad blaenorol yn erbyn y cyllid hwn.

Yr oedd y rhan fwyaf o’r balans yn cael ei ddal yn y gronfa gwariant cyfalaf wrth gefn,  ...  view the full Cofnodion text for item 5.

Yr oedd yr Arweinydd yn falch o gyflwyno’r adroddiad blynyddol oedd yn rhoi manylion am gynnydd y Cyngor i gydymffurfio â Safonau’r Iaith Gymraeg fel rhan o fesur yr Iaith Gymraeg (Cymru) 2011.

Yr oedd yr adroddiad yn rhoi trosolwg o gynnydd y Cyngor i gwrdd â’r safonau, yn cynnwys gwybodaeth oedd angen ei gyhoeddi yn flynyddol, crynodeb o lwyddiannau allweddol yn ystod y flwyddyn, a meysydd blaenoriaeth am waith at y dyfodol.

Er mai adroddiad gan Gyngor Dinas Casnewydd oedd hwn, yr oedd ymwneud, datblygu a chyd-gynhyrchu wrth galon yr holl weithgareddau a’r digwyddiadau. Da iawn pawb.

Nododd Aelodau’r uchafbwyntiau o’r flwyddyn, gan gynnwys:

o   Y cynnydd sylweddol yng nghyflwyno sesiynau Ymwybyddiaeth o’r Gymraeg i weithlu’r cyngor, gyda 99 aelod o staff wedi eu hyfforddi.

o   Mabwysiadu Cynllun Strategol Addysg Gymraeg (CSAG) 2022-2032 y Cyngor a’i gymeradwyo gan Lywodraeth Cymru.

o   Lansio Polisi Sgiliau Iaith Gymraeg y Cyngor, sy’n dangos ymrwymiad y Cyngor i’r Gymraeg trwy recriwtio a hyfforddi.

Mae’r adroddiad hefyd wedi nodi’r blaenoriaethau allweddol am 2023-24, gan gynnwys:

o   Adeiladu ar y trefniadau partneriaeth creadigol a ddatblygwyd y tu hwnt i’r sector cyhoeddus a gwirfoddol i godi proffil y Gymraeg ledled Casnewydd, gyda chyfleoedd yn rygbi’r Dreigiau a CPD Casnewydd.

o   Datblygu agwedd gydlynus at sgiliau iaith Gymraeg ar draws ein partneriaid Casnewydd yn Un trwy’r Bwrdd Sgiliau Cywir.

o   Canolbwyntio fwy fyth ar recriwtio, cadw a datblygu siaradwyr Cymraeg ar draws holl feysydd gwasanaeth y cyngor, a

o   Hwyluso a chefnogi digwyddiadau trwy gydol y flwyddyn ac edrych ar y themâu trawsdorri ynghylch cydraddoldeb, amrywiaeth a chynhwysiant.

Gwahoddodd yr Arweinydd yr Aelod Cabinet dros Drawsnewid Sefydliadol ac sy’n arwain ar Gydraddoldeb a’r Iaith Cymraeg i roi sylwadau.

Diolchodd y Cynghorydd Batrouni i’r Arweinydd a nodi ei fod, fel yr Aelod Cabinet sy’n arwain ar yr iaith Gymraeg, ei fod yn croesawu’r Adroddiad Monitro blynyddol hwn ar yr Iaith Gymraeg sydd yn adlewyrchu ein llwyddiannau, perfformiad a chydymffurfio â’n dyletswyddau statudol.

Mae eleni eto wedi dangos ymrwymiad y cyngor i’r iaith Gymraeg tra’n bod wedi ymaddasu i lacio cyfyngiadau’r pandemig byd-eang a’r galwadau cyson ar ein cyllideb i wneud cynnydd pendant yn erbyn ein hymrwymiadau i’r Gymraeg yn y ddinas. Ychwanegodd yr Aelod Cabinet dros Drawsnewid Sefydliadol  na allai’r Cyngor wneud hyn ar eu pennau eu hunain a bod angen cefnogaeth y gymuned a siaradwyr Cymraeg yn y ddinas i ddod ynghyd, ac na fu modd gwneud hyn yn ystod y pandemig. Dywedodd y Cynghorydd Batrouni mai’r gobaith at y dyfodol oedd gweithio mewn partneriaeth i gynyddu’r math hwn o weithgaredd.

Diolchodd yr Arweinydd i’r Cynghorydd Batrouni a manteisiodd ar y cyfle hefyd i ddiolch i’r Cynghorydd John Harris am gefnogi’r gwaith yn ei rôl fel Pencampwr yr Iaith Gymraeg.  Diolch yn fawr iawn.

Sylwadau Aelodau’r Cabinet:

§  Anerchodd y Cynghorydd Hughes ei gydweithwyr yn y Cabinet yn Gymraeg ac yn Saesneg.

Mwy nag ugain mlynedd yn ôl pan gyrhaeddais i Gasnewydd, roedd bron iawn bopeth i’w ymwneud â’r iaith Gymraeg yn frwydr i fyny’r allt.

Erbyn  ...  view the full Cofnodion text for item 6.

Rhoddodd yr Arweinydd gyfoesiad am GofrestrRisg Gorfforaethol y

Cyngorar gyfer diwedd Chwarter 4 (1 Ionawr 2023 hyd at 31 Mawrth 2023).

Gofynnwydi Aelodau’r Cabinet ystyried cynnwys yr adroddiad hwn a monitro’r risgiau hyn yn y GofrestrRisg Gorfforaethol.

Mae Polisi Rheoli Risg y Cyngor a’r GofrestrRisg Gorfforaetholyn galluogi’r weinyddiaeth a swyddogion i nodi, rheoli a monitro yn effeithiol risgiau a allai atal y Cyngor rhag cyflawni blaenoriaethau strategol a chynnal dyletswyddau statudol fel awdurdod lleol.

Bydd yr adroddiadrisgChwarter 4 hefyd yn cael ei gyflwyno i  Bwyllgor y Cyngor yn nes ymlaen y mis hwn i adolygu prosesau rheoli risg y Cyngor a’r trefniadau llywodraethiant.

Arderfyn Chwarter 4, cofnododd Cyngor Dinas Casnewydd 45 o risgiau ar draws unarddeg maes gwasanaeth y Cyngor.

Anfonwyd y risgiau hynny y tybiwyd oedd yn rhoi’r risg mwyaf i gyflwyno Cynllun Corfforaethol y Cyngor at y Gofrestr Risg Gorfforaethol i’w monitro. 

Arderfyn Chwarter 3, cofnodwyd 14 risg ar y Gofrestr Risg Gorfforaethol.

·        8 Risg Ddifrifol (15 i 25).

·        6 Risg Fawr (7 i 14).

O gymharu â Chwarter 3, yr oedd un risg, DileuElw o Ofal Cymdeithasol oedd wedi ei hanfon i fyny o’r Gwasanaethau Plant:

o    Yr oedd y Cyngor yn cychwyn ar raglen arwyddocaol o waith i gefnogi polisi Llywodraeth Cymru o ddileu elw o ofal cymdeithasol plant. 

o    Mewnymateb, gwelodd y Cyngor ddarparwyr yn tynnu’n ôl o’r farchnad, oedd yn golygu bod y Cyngor yn gorfod gwneud lleoliadau gyda chwmnïau oedd yn ‘gweithredu heb drwydded’ oedd yn drosedd dan Ddeddf Gwasanaethau Cymdeithasol. 

o    Yr oedd y Cyngor yn llawn ymwybodol o’r risg ac yn cytuno mai risg gorfforaethol ydoedd. Yr oedd y Cyngor yn gweithio’n galed iawn gyda darparwyr, Arolygiaeth Gofal Cymru a phartneriaid eraill i sicrhau bod plant yn derbyn gofal gan y darparwyr gorau ar gyfer eu hanghenion. 

Cafodd un risg, Clefyd Marwolaeth yr Ynn hefyd ei thynnu o’r GofrestrRisg Gorfforaetholi fynd ar y gofrestr risg Amgylchedd a Gwarchod y Cyhoedd ar derfyn Chwarter 4.

o    Yn dilyn nodi ac asesu Clefyd Marwolaeth yr Ynn ar draws Casnewydd, gweithredodd y Cyngor ar unwaith i dorri coed oedd â Chlefyd Marwolaeth yr Ynn o ardaloedd risg uchel.

o    Defnyddiwydcyllid a neilltuwyd gan y Cyngor hefyd i blannu coed o’r newydd, gan sicrhau yr atebwyd ac y gwellwyd yr ymrwymiad ecolegol y Cyngor i amddiffyn a gwella amgylchedd Casnewydd.

o    Byddai’rmaes gwasanaeth yn dal i fonitro ac adrodd yn erbyn y risg hon ac yn gweithio i symud coed a heintiwyd a chyda’r rhaglen o blannu coed o’r newydd.

Dangosodd yr adroddiad risg hefyd fod dwy risg yng nghyswllt sefydlogrwydd darparwyr gwasanaethau cymdeithasol a phwysau ar wasanaethau oedolion wedi gwella ers Chwarter 3. 

o    Gostyngodd y ddwy sgôr risg o 25 i 20 ar ddiwedd Chwarter 4.

o    Bu gwelliannau i sefydlogrwydd darparwyr Gwasanaethau Cymdeithasol gyda gwasanaethau  ...  view the full Cofnodion text for item 7.

Yr adroddiad olaf ar yr agenda a gyflwynwyd gan yr Arweinydd oedd yr adroddiad misol oedd yn rhoi i’r aelodau y cyfoesiad am y prif bwysau allanol oedd yn wynebu’r cyngor, busnesau, trigolion a chymunedau.

Yr argyfwng costau byw oedd un o’r prif feysydd pryder o hyd i drigolion, busnesau a gwasanaethau. Am yr ail fis yn olynol, yr oedd cyfradd chwyddiant y DU ym Mai yn 8.7% , gyda phrisiau bwyd a diodydd di-alcohol yn codi rhwng Ebrill a Mai.

Yr oedd dolen yn yr adroddiad i arolwg Cyngor ar Bopeth a ganfu fod cymaint â miliwn o bobl wedi cael eu band llydan wedi ei dorri ymaith llynedd, wrth i’r argyfwng costau byw olygu nad oeddent yn gallu fforddio cyrchu’r rhyngrwyd. Yr oedd effaith hyn yn arwyddocaol o ran cyrchu’r gefnogaeth mae ar deuluoedd ei angen.

Yr oedd Arweinydd y Cyngor a Chadeirydd Casnewydd yn Un yn parhau i hyrwyddo gweithio mewn partneriaeth fel elfen hanfodol i gefnogi trigolion a busnesau, ac anogodd yr Arweinydd i drigolion oedd yn cael anawsterau i gysylltu â’r cyngor am wybodaeth am y gefnogaeth oedd ar gael, naill ai yn bersonol, dros y ffôn neu trwy ymweld â thudalennau’r wefan.

Yr oedd yr adroddiad yn rhoi gwybodaeth am y modd yr oedd swyddogion yn y cyngor a’r asiantaethau oedd yn bartneriaid yn dal i gydweithio i gydgordio a rhoi cefnogaeth, cyngor a chyfarwyddyd i’r trigolion.

Yr oedd digwyddiadau costau byw yn cael eu cynnal ledled y ddinas i roi cyfle i’r trigolion gael help, cefnogaeth, a chyngor am ddim ar reoli dyledion a chael y mwyaf o’u hincwm.

O Fedi 2023 ymlaen, byddai ysgolion Casnewydd wedi gweithredu cynllun Llywodraeth Cymru o gael prydau ysgol am ddim i bob plentyn yng Nghyfnod Allweddol 2, sy’n golygu y bydd pob disgybl cynradd yn elwa o’r fenter hon.

Felrhan o ymrwymiad y Cyngor i’r cymunedau Wcrainaidd, a’r bwriad i gau’r cynllun uwch-noddwyr, yr oedd swyddogion yn canolbwyntio ar ddatblygu mentrau tai i gwrdd â’r galw. Anogwyd cydweithwyr yn y Cabinet i hyrwyddo’r cynllun i drigolion ledled Casnewydd ddod ymlaen i fod yn ‘westywyr’.

SylwadauAelodau’r Cabinet:

§  Cytunodd y Cynghorydd Harvey fod yr argyfwng costau byw yn erchyll, ac yr oedd yn pryderu fod pobl yn troi at fenthyciadau diwrnod tâl a chardiau credyd, pan fo mathau eraill o help ar gael. Anogodd bobl i ddod i gysylltiad â’u cynghorydd lleol, a thynnodd sylw at y digwyddiadau cymunedol a gynhelir gan y Cyngor i helpu teuluoedd. Gallai teuluoedd hefyd ofyn am barseli bwyd fel cefnogaeth ychwanegol. Anogodd y Cynghorydd Harvey drigolion i beidio â chwympo i fagl dyled ychwanegol, ond i gysylltu â’r cyngor a alli ddweud wrthynt pa gefnogaeth sydd ar gael.

§  Soniodd y Cynghorydd Marshall mai peth cadarnhaol oedd gweld nifer o ddigwyddiadau yng Nghasnewydd, o gefnogaeth i  ...  view the full Cofnodion text for item 8.

Hwnoedd yr adroddiad misol rheolaidd ar y rhaglen waith.

Penderfyniad:

Cytunodd y Cabinet ar y Rhaglen Waith.