Agenda and minutes

Dim

Dim

Cytunwyd bod cofnodion y cyfarfod diwethaf a gynhaliwyd ar 27 Ebrill 2023 yn gofnod cywir a gwir o’r cyfarfod.

Cyflwynodd Pennaeth Cynorthwyol y Gwasanaethau Cyfreithiol yr eitem hon i'r Pwyllgor. Comisiynodd Gr?p Swyddogion Monitro Cymru Gyfan, trwy gyllid gan Gymdeithas Llywodraeth Leol Cymru, Browne Jacobson i ddrafftio cyfansoddiad model newydd a chanllaw cyfansoddiad enghreifftiol oherwydd darpariaethau sy'n dod i rym o dan Ddeddf Llywodraeth Leol ac Etholiadau (Cymru) 2021.Mae Cyfansoddiad model Cymru gyfan wedi'i gymeradwyo i awdurdodau lleol ei fabwysiadu a bydd yn cael ei weithredu mewn adrannau fel rhan o'r rhaglen waith ar gyfer pwyllgorau. Bydd y rhain yn cael eu hystyried gan y Pwyllgor cyn cael eu cyflwyno i Cabinet a'r Cyngor ar gyfer cymeradwyo a mabwysiadu fel y bo'n briodol.

Cwestiynau:

Nododd y Pwyllgor mai eu dealltwriaeth o fwriad y cyfansoddiad diwygiedig oedd gwneud y Cyfansoddiad yn gliriach ac yn haws ei ddeall.

Amlygodd Pennaeth Cynorthwyol y Gwasanaethau Cyfreithiol mai'r nod oedd gwneud Cyfansoddiad model y gellir ei fabwysiadu gan bob awdurdod lleol yng Nghymru. Y nod yw cael cysondeb ar draws pob awdurdod lleol i'w gwneud yn haws i aelodau, swyddogion a'r cyhoedd weithio yn unol â'r cyfansoddiad. Mae gan wahanol awdurdodau lleol brosesau gwahanol felly bydd angen teilwra'r model Cyfansoddiad o hyd i adlewyrchu sut mae Cyngor Dinas Casnewydd yn gweithio.

Nododd y Pwyllgor fod cryn dipyn o wybodaeth yn y Cyfansoddiad, nad yw peth ohoni wedi'i diwygio ers peth amser, ac felly bu’n ymgymeriad mawr i adolygu'r Cyfansoddiad.

Nododd Pennaeth Cynorthwyol y Gwasanaethau Cyfreithiol, er bod y ddogfen bresennol yn gweithio, nid yw'n berffaith, ond mae angen cysoni, a fydd yn cefnogi eglurhad a chysondeb.

Gofynnodd y Pwyllgor am gadarnhad ar amserlen y cynnydd i'w alluogi i ddychwelyd i'r Pwyllgor.

Nododd y Rheolwr Gwasanaethau Democrataidd ac Etholiadol y bydd yn cael ei rannu, a bydd adroddiadau adrannol yn cael eu cyflwyno i'r Pwyllgor felly byddai angen eu cynnwys yn y Flaenraglen Waith, gan ddechrau yn y cyfarfod nesaf.

Amlygodd Pennaeth Cynorthwyol y Gwasanaethau Cyfreithiol, oherwydd maint y gwaith, y bydd yn cymryd sawl mis ac yn rhagweld y bydd y Pwyllgor yn ystyried rhan o'r Cyfansoddiad ym mhob cyfarfod am gyfnod.

Holodd y Pwyllgor a fyddai'n cael ei gyflwyno yn y Cyngor yn llawn.

Nododd y Rheolwr Gwasanaethau Democrataidd ac Etholiadol y byddai'n cael ei gyflwyno i Gyngor y Cabinet fel y bo'n briodol, fesul cam ar ôl iddo gael ei gymeradwyo gan y Pwyllgor.

Cyflwynodd y Rheolwr Gwasanaethau Democrataidd ac Etholiadol yr eitem i’r Pwyllgor.

Prif Bwyntiau:

·        Dan Ddeddf Llywodraeth Leol ac Etholiadau (Cymru) 2021, roedd yn ofynnol i Awdurdodau Lleol ddatblygu Strategaeth Cyfranogiad sy'n cefnogi preswylwyr i gymryd mwy o ran yn y broses o wneud penderfyniadau ac annog mwy o amrywiaeth ymhlith y rhai sy'n gwneud penderfyniadau.

·        Fel rhan o'r broses ymgysylltu â'r cyhoedd hon, roedd gofyn i'r Cyngor hefyd wneud a chyhoeddi Cynllun Deisebau, gan nodi sut y gellir cyflwyno deisebau cyhoeddus a sut y bydd y Cyngor yn ymateb.

·        Cefnogodd Pwyllgor Gwasanaethau Democrataidd ddatblygiad y Strategaeth a'r Cynllun Deisebau, a fabwysiadwyd gan y Cyngor ym mis Mai 2022.

·        Caiff y diffiniadau gweithio hyn eu llywio gan y ‘Llawlyfr Ymarferwyr ar gyfer Ymgysylltu â'r Cyhoedd' (Participation Cymru, 2012).

·        Ymgysylltu: Proses weithredol a chyfranogol lle gall pobl ddylanwadu ar bolisi a gwasanaethau a'u siapio sy'n cynnwys ystod eang o wahanol ddulliau a thechnegau.

·        Ymgynghori: Proses ffurfiol lle mae llunwyr polisi a darparwyr gwasanaethau yn gofyn am farn grwpiau ac unigolion sydd â diddordeb

·        Cyfranogiad: Pobl yn ymwneud yn weithredol â llunwyr polisi a chynllunwyr gwasanaethau o gamau cynnar cynllunio ac adolygu polisïau a gwasanaethau.

·        Dyletswyddau Cyfranogiad Penodol o dan y ddeddfwriaeth sydd wedi'u hymgorffori yn y Strategaeth sy'n cynnwys:

o   Hyrwyddo ymwybyddiaeth o'r swyddogaethau y mae'r Cyngor yn eu cyflawni i drigolion, busnesau ac ymwelwyr.

o   Rhannu gwybodaeth am sut i ddod yn Aelod etholedig, neu'n Gynghorydd, ac am yr hyn y mae rôl y Cynghorydd yn ei gynnwys.

o   Sicrhau y gellir cael gafael ar wybodaeth am benderfyniadau sydd wedi’u gwneud, neu a gaiff eu gwneud gan y Cyngor yn haws.

o   Cynnig a hyrwyddo cyfleoedd i drigolion roi adborth i'r Cyngor, gan gynnwys sylwadau, cwynion a mathau eraill o gynrychiolaeth

o   Hyrwyddo ymwybyddiaeth Cynghorwyr o fanteision defnyddio’r cyfryngau cymdeithasol i gyfathrebu â thrigolion

·        Mae'r egwyddorion y cytunwyd arnynt yn y Strategaeth yn adeiladu ar gryfderau, gan adlewyrchu'r swyddogaethau presennol sydd ar waith sy'n cefnogi Cyfranogiad, tra hefyd yn cynnwys camau gweithredu sy'n cefnogi cynnydd a datblygiad pellach.

·        Y disgwyl yw y bydd cynghorau'n adeiladu ar y profiad hwn ac yn symud tuag at fwy o gyfranogiad.

·        Roedd adborth o'r ymgynghoriad yn dangos bod trigolion:

o   Mae ganddynt ddiddordeb yn y penderfyniadau y mae'r Cyngor yn eu gwneud a byddent yn croesawu cael mwy o lais fel rhan o'r broses o wneud penderfyniadau.

o   Teimlid bod lle i wella o ran ymgysylltu â dinasyddion a chyfranogiad yn y broses ddemocrataidd.

o   Teimlid y byddai'r camau a amlinellir yn y strategaeth yn helpu preswylwyr i gymryd mwy o ran yn y broses o wneud penderfyniadau.

o   Hoffir ymgysylltu i ganolbwyntio ar ddulliau cyfathrebu mwy amrywiol ac amgen, yn enwedig gyda grwpiau a allai fod yn anoddach eu cyrraedd.

·        Mae monitro cynnydd yn ymwneud ag edrych ar y nod strategol a'r hyn sydd gennym eisoes ar waith i adeiladu arno, y camau a gymerwn i wella a'r mesurau sydd ar waith i olrhain y cynnydd. Mae mesurau perfformiad unigol sy'n cael eu  ...  view the full Cofnodion text for item 5.

Cyflwyniad gan y Rheolwr Gwasanaethau Democrataidd ac Etholiadol

Cyflwynodd y Rheolwr Gwasanaethau Democrataidd ac Etholiadol yr eitem i’r Pwyllgor.

Prif Bwyntiau:

·        Cafodd Deddf Etholiadau 2022 Gydsyniad Brenhinol ym mis Ebrill 2022 ond mae'r Adran Codi’r Gwastad, Tai a Chymunedau (DLUHC) yn dal i ddatblygu'r polisi a'r ddeddfwriaeth eilaidd.

·        Mae'r Bil yn effeithio ar weinyddiaeth cofrestru etholiadol ac etholiadau, ac mae trefniadau ymarferol y mae'n rhaid i'r Cyngor eu hystyried yn barod i weithredu'r newidiadau.

·        Mae Rhan 1 o'r Ddeddf yn cyflwyno sawl mesur newydd gyda'r nod o gryfhau uniondeb y broses etholiadol.

·        Aeth porth cais ID Pleidleiswyr yn fyw ar 16 Ionawr 2023 ac o 4 Mai 2023 mae'n berthnasol i:

o   Is-etholiadau Senedd y DU

o   Deisebau adalw Senedd y DU

o   Etholiadsu Comisiynydd Heddlu a Throseddu yng Nghymru a Lloegr

o   Etholiadau a refferenda llywodraeth leol yn Lloegr (nid yng Nghymru)

o   O 5 Hydref 2023 hefyd yn berthnasol i etholiadau cyffredinol Senedd y DU

·        Oni bai bod unrhyw weithgarwch etholiadol Senedd y DU sy'n gynharach na'r hyn a drefnwyd ar hyn o bryd, bydd hyn yn dod i rym yng Nghymru yn y gorsafoedd pleidleisio o fis Mai 2024.

·        Gall yr ID fod y rhai ar y rhestr a ddarperir gan DLUHC, neu gall preswylwyr wneud cais am Dystysgrif Awdurdod Pleidleiswyr (VAC) drwy eu hawdurdod lleol.

·        Mewn etholiadau lleol yn Lloegr ar 4 Mai, roedd angen i bleidleiswyr ddangos adnabod lluniau i bleidleisio mewn gorsafoedd pleidleisio. Dyma'r etholiadau cyntaf ym Mhrydain Fawr lle'r oedd y gofyniad hwn ar waith. Cynhaliwyd etholiadau mewn 230 o ardaloedd yn Lloegr ac roedd tua 27 miliwn o bobl yn gymwys i bleidleisio.

·        Lefel uchel o graffu ar effaith ID Pleidleisiwr, er ei fod yn ddyddiau cynnar o hyd o ran dadansoddiad.

·        Nid yw'n hawdd rhagweld faint o bobl sy'n gwneud cais am yr ID; Mewn cynlluniau peilot diweddar, mae hyn wedi bod yn llai na 5% o'r boblogaeth.

·        Canfu'r Comisiwn Etholiadol:

o   Roedd ymwybyddiaeth o'r angen i ddod ag ID i bleidleisio mewn gorsaf bleidleisio yn uchel.

o   Roedd ymwybyddiaeth a defnydd o'r Dystysgrif Awdurdod Pleidleiswyr yn isel.

o   Nid oedd o leiaf 0.25% o'r bobl a geisiodd bleidleisio mewn gorsaf bleidleisio ym mis Mai 2023 yn gallu gwneud hynny oherwydd y gofyniad adnabod.

o   Dywedodd tua 4% o'r holl bobl nad oeddent yn pleidleisio oherwydd y gofyniad adnabod pleidleiswyr.

o   Dylai Llywodraeth y DU a'r gymuned etholiadol ehangach weithio i wella'r broses o gasglu data mewn gorsafoedd pleidleisio.

o   Roedd lefelau hyder a bodlonrwydd pleidleiswyr yn debyg i etholiadau blaenorol.

·        Mae Gwirfoddolwyr Democratiaeth yn arsylwyr diduedd sy'n ceisio mynychu etholiadau ac adrodd ar eu sylwadau. Roedd ganddyn nhw 150 o arsylwyr achrededig yn etholiadau lleol Lloegr ac yn gyffredinol roedd arsylwyr yn ffurfio timau ac yn mynychu 879 o orsafoedd pleidleisio ar draws yr holl ranbarthau yn Lloegr.

·        Canfuwyd bod 1.2% o'r rhai a oedd yn mynychu gorsafoedd pleidleisio wedi'u gwrthod oherwydd nad oedd ganddynt yr ID perthnasol neu y barnwyd nad oedd ganddynt.

·        Bydd y Comisiwn Etholiadol yn:

o   Rhedeg yr ymgyrch cyfathrebu cyhoeddus genedlaethol i godi  ...  view the full Cofnodion text for item 6.

23 Tachwedd 2023 am 10:00am

23 Tachwedd 2023 am 10am