Agenda and minutes

Datganodd y Cynghorydd John Harris mai fe yw Hyrwyddwr Cymraeg y Cyngor.

Cafodd cofnodion y cyfarfod a gynhaliwyd ar 26 Ebrill 2024 eu cadarnhau yn gofnod gwir.

a)      Cyflwyniad gan Swyddog

b)    Trafodaeth a chwestiynau i’r Pwyllgor

c)     Casgliad ac argymhellion 

Gwahoddedigion:

-       Rhys Cornwall – Cyfarwyddwr Strategol – Trawsnewid a Chorfforaethol

-         Tracy McKim - Pennaeth Pobl, Polisi a Thrawsnewid

-        Janice Dent - Rheolwr Partneriaeth a Pholisi

-        Joseph Chambers – Swyddog y Gymraeg

Rhoddodd y Pennaeth Pobl, Polisi a Thrawsnewid (PPTh) drosolwg, a chyflwynodd y Rheolwr Polisi a Phartneriaeth yr adroddiad i’r Pwyllgor.

Trafodwyd y canlynol:

·       Gofynnodd y Pwyllgor a oedd yr Eisteddfod a drafodwyd yn yr adroddiad yn ddigwyddiad penodol i Gasnewydd. Rhoddwyd gwybod i'r Pwyllgor mai Eisteddfod fach oedd hi, digwyddiad Casnewydd a oedd ar wahân i'r Eisteddfod Genedlaethol. 

·       Mynegodd y Pwyllgor bryder ynghylch y nifer ecwitïol sy'n dewis y Gymraeg mewn ysgolion yn dilyn materion tebyg a godwyd y llynedd. Rhoddwyd gwybod i'r Pwyllgor y byddai data yn cael ei gynnwys yn yr adroddiad Addysg Gymraeg i’w gyflwyno i’r Pwyllgor Craffu Perfformiad - Pobl ond gellid cyfeirio ato yma os dymunir. Dywedodd y Pwyllgor y bydd siarad Cymraeg yn bwysicach yn y dyfodol, felly mae sicrhau ymgymeriad teg yn hanfodol. Dywedodd y Cyfarwyddwr Strategol wrth y Pwyllgor y gallai fod am gysylltu â'r Pwyllgor Craffu Perfformiad - Pobl i ofyn iddo ganolbwyntio ar y nifer sy'n dewis addysg cyfrwng Cymraeg wrth graffu ar yr adroddiad Addysg Gymraeg.

·       Gofynnodd y Pwyllgor lle gellir dod o hyd i gopïau o Safonau’r Gymraeg y cyfeiriwyd atynt. Rhoddwyd gwybod i'r Pwyllgor fod dolenni o fewn yr adroddiad ond y gellir eu darparu ar wahân os oes angen.

·       Gofynnodd y Pwyllgor sut y cafodd llwyddiannau eu monitro o fewn y cynllun Iaith Gymraeg 5 mlynedd. Rhoddwyd gwybod i'r Pwyllgor fod tablau yn yr adroddiad a oedd yn amlinellu peth o'r data a ddefnyddiwyd, ond y daeth adroddiadau ehangach o ddata'r Cyfrifiad. Dywedwyd wrtho fod nifer y myfyrwyr cyfrwng Cymraeg yn cynyddu bob blwyddyn. Dywedodd y Cyfarwyddwr Strategol wrth y Pwyllgor nad oedd data'r Cyfrifiad yn cynnig darlun cyfan oherwydd, yn ystod y cyfnod rhwng 2011 a 2021, cynyddodd poblogaeth Casnewydd ond gostyngodd cyfran y siaradwyr Cymraeg. Dywedodd fod angen hyrwyddo ymwybyddiaeth a hygyrchedd o ran y Gymraeg ac addysg cyfrwng Cymraeg i rannau o'r boblogaeth lle nad Cymraeg yw’r iaith frodorol.

·       Nododd y Pwyllgor y ffocws ar recriwtio, cadw a datblygu siaradwyr Cymraeg ar draws holl wasanaethau’r Cyngor, a bod Atodiad 2 yn dangos meysydd sydd angen mwy o ddatblygiad, gyda Chyfarwyddwyr Strategol ar lefel sylfaenol yn unig. Gofynnodd y Pwyllgor am gynlluniau ar gyfer canolbwyntio ar feysydd y Cyngor sydd â'r angen mwyaf. Rhoddwyd gwybod i'r Pwyllgor am gwrs sylfaenol 10 awr ar-lein, gyda ffocws ar feysydd fel Gwasanaethau Cymdeithasol ac Addysg oherwydd gofynion. Roedd Swyddog y Gymraeg hefyd yn hyrwyddo'r defnydd o'r Gymraeg mewn cyflogaeth, fel swyddi sydd ar gael o fewn y Cyngor, mewn ysgolion cyfrwng Cymraeg. Defnyddir Cymraeg achlysurol yn eang ar draws y sefydliad. Nododd y Rheolwr Polisi a Phartneriaethau fod 4 aelod o staff y ganolfan gyswllt yn siarad Cymraeg. Dywedodd y Cyfarwyddwr Strategol wrth y Pwyllgor fod y Prif Swyddog Gweithredol yn defnyddio'r Gymraeg yn rheolaidd ac roedd y Cyfarwyddwr Strategol  ...  view the full Cofnodion text for item 3.

a)      Cyflwyniad gan Swyddog

b)    Trafodaeth a chwestiynau i’r Pwyllgor

c)     Casgliad ac argymhellion 

Gwahoddedigion:

-        Katharine Majer - Dirprwy Reolwr y Gwasanaethau Etholiadol a Democrataidd

-          Neil Barnett – Ymgynghorydd Craffu 

Rhoddodd Dirprwy Reolwr y Gwasanaethau Etholiadol a Democrataidd drosolwg, a chyflwynodd yr Ymgynghorydd Craffu yr adroddiad i'r Pwyllgor.

Trafodwyd y canlynol:

·       Gofynnodd y Cadeirydd i'r Pwyllgor a oedd yn fodlon ar gywirdeb yr adroddiad a chytunodd y Pwyllgor i hyn.

·       Dywedodd y Pwyllgor fod yr adroddiad yn disgrifio rôl y Pwyllgor Rheoli Trosolwg a Chraffu (PRhTCh) i wrando ar farn y cyhoedd a sicrhau bod eu llais yn cael ei glywed drwy ddarlledu cyfarfodydd a darparu cyfeiriad cyswllt. Mynegwyd pryder nad yw hyn yn ddigonol ac y dylai Aelodau Etholedig wneud mwy i gael barn y cyhoedd ar faterion a sicrhau bod eu llais yn cael ei glywed. Dywedodd yr Ymgynghorydd Craffu wrth y Pwyllgor y gall y cyhoedd ofyn am ychwanegu eitemau at agendâu, a fyddai'n cael eu hadolygu am werth o ran eu trafod mewn Pwyllgorau Craffu.

·       Dywedodd y Pwyllgor fod trafodaeth debyg ynghylch ymgysylltiad cyhoeddus wedi digwydd yng nghyfarfod y Pwyllgor Gwasanaethau Democrataidd, ac awgrymodd ysgrifennu i ofyn a ellid rhoi Gorchymyn Sefydlog ar waith ynghylch cyfarfod â'r cyhoedd dwywaith y flwyddyn. Dywedodd Dirprwy Reolwr y Gwasanaethau Etholiadol a Democrataidd wrth y Pwyllgor fod y Strategaeth Cyfranogiad yn hyrwyddo mynediad at swyddogaeth Graffu'r Cyngor, gan gynnwys gwybodaeth a recordiadau cyfarfodydd. Gwnaed gwelliannau i sianel YouTube y Cyngor i'w gwneud yn fwy hygyrch, ac roedd gwaith yn mynd rhagddo gyda'r tîm Cysylltiadau Cyhoeddus i hybu ymgysylltiad cyhoeddus â diweddariadau Craffu ar y cyfryngau cymdeithasol. Cytunodd gyda'r Pwyllgor bod mwy o ymgysylltiad cyhoeddus yn bwysig ac y byddai cynyddu gwelededd y swyddogaeth Graffu yn cynorthwyo gyda'r nod hwn.

·       Gofynnodd y Pwyllgor am y ffigurau gwylio ar gyfer cyfarfodydd dros y flwyddyn ddiwethaf. Rhoddwyd gwybod i'r Pwyllgor fod y ffigurau yn yr adroddiad, ond ei bod yn ymddangos mai cyfarfodydd y PRhTCh oedd y rhai mwyaf poblogaidd a bod nifer y bobl sy’n gwylio cyfarfodydd pob Pwyllgor yn cael ei monitro.

·       Dywedodd y Pwyllgor fod yr adroddiad yn fanwl ond ei fod yn teimlo ei bod yn anodd cael dealltwriaeth o werth Craffu. Dywedodd yr Ymgynghorydd Craffu wrth y Pwyllgor fod ei sylwadau a'i argymhellion yn mynd at swyddogion ac Aelodau Cabinet priodol. Dywedodd y byddai monitro canlyniadau'n cael ei ailgyflwyno eleni i ddarparu gwybodaeth am ba argymhellion a gymerwyd neu’r rhesymau os na chymerwyd unrhyw rai.

·       Dywedodd y Pwyllgor fod strwythur y Cyngor, gan gynnwys swyddogaethau Craffu, yn cael ei osod gan y Senedd, gan gyfyngu hyblygrwydd ar fathau o Bwyllgorau Craffu, ond bod rheolaeth yn bodoli dros yr hyn sy'n cael ei gyflwyno i Bwyllgorau. Gofynnodd y Pwyllgor a allai swyddogion edrych ar swyddogaethau Craffu awdurdodau cyfagos i gael gwybodaeth ddefnyddiol. Dywedodd Dirprwy Reolwr y Gwasanaethau Etholiadol a Democrataidd wrth y Pwyllgor, er bod Craffu yn swyddogaeth statudol, fod amrywiad ar sut mae'r pwyllgorau yn cael eu sefydlu mewn gwahanol awdurdodau. Cytunodd fod adolygiad cymheiriaid yn offeryn defnyddiol ac yn un y gwnaeth y tîm gymryd rhan ynddo'n  ...  view the full Cofnodion text for item 4.

a)      Actions Arising (Appendix 1)

b)      Draft Forward Work Programme 2024-25 (Appendix 2)

Gwahoddedig:

-          Neil Barnett – Ymgynghorydd Craffu 

a.   Materion yn Codi  

Nododd yr Ymgynghorydd Craffu fod y camau gweithredu sy'n weddill mewn perthynas ag Adroddiad Blynyddol Diogelu Corfforaethol 2023-24 wedi cael eu canlyn gyda'r Pennaeth Diogelu.

·     Blaenraglen Waith Flynyddol 2024-25, Fersiwn Ddrafft

Cyflwynodd yr Ymgynghorydd Craffu y Flaenraglen Waith Ddrafft i'w hystyried ac amlinellodd ddyddiadau cyfarfodydd a'r eitemau agenda arfaethedig. Nododd y Cadeirydd y gofynnwyd iddo fynychu Bargen Dinas-ranbarth Caerdydd ar 27 Medi 2024 felly hoffai gadw'r dyddiad hwnnw’n rhydd.