Agenda item

Cyflwynodd yr Arweinydd Gytundeb Cyflawni, sy'n nodi'r prosesau o baratoi cynlluniau, gan egluro'r cyfleoedd a'r dulliau ymgysylltu sy'n ofynnol gan ddeddfwriaeth, rheoliadau a chanllawiau Llywodraeth Cymru.  Roedd yna ofyniad i barhau i adolygu'r Cytundeb Cyflawni, roedd angen adolygiad pan oedd paratoi'r cynllun yn mynd mwy na thri mis y tu ôl i'r llinell amser a gymeradwywyd.

Llithrodd yr amserlen arfaethedig ac roedd yn ofynnol i Lywodraeth Cymru gymeradwyo Cytundeb Cyflawni diwygiedig. 

Roedd y rhesymau dros yr oedi yn ymwneud yn bennaf â materion recriwtio ond yn bwysig roedd llawer iawn o ansicrwydd ynghylch goblygiadau NCT Drafft 15 oedd â goblygiadau sylweddol i Gasnewydd fel a ddrafftiwyd ar hyn o bryd.  Er bod y mater yn parhau heb ei ddatrys, ni allai’r oedi gyda’r gwaith ar y CDLlN barhau mwyach.

Roedd yr adroddiad hefyd yn ceisio awdurdodiad ar gyfer cam nesaf yr ymgynghoriad ar y CDLl Newydd ym mis Ionawr 2023, ar Dwf ac Opsiynau Gofodol.

Pe bai'r Cabinet yn cymeradwyo'r amserlen ddiwygiedig, roedd angen cymeradwyaeth Llywodraeth Cymru. Cynhaliwyd trafodaethau anffurfiol gyda LlC ar y diwygiadau a nodwyd eu cytundeb gyda'r diwygiadau. Roedd hyn yn golygu y byddai'r CDLlN yn cael ei fabwysiadu'n ffurfiol ym mis Chwefror 2026.

O ran goblygiadau ariannol, arweiniodd y materion staffio at danwariant yn ystod y flwyddyn bresennol ac roedd y ffigurau'n nodi, er gwaethaf yr oedi, y byddai'r CDLlN yn cael ei gyflawni o fewn cyllideb y prosiect.

Gwahoddodd yr Arweinydd y Cynghorydd Clarke, yr Aelod Cabinet dros Gynllunio Strategol, Rheoleiddio a Thai i ddweud ychydig eiriau:

Aeth y Cynghorydd Clarke ymlaen i ddweud mai’r hyn oedd yn allweddol oedd cyfraniad y Cyngor a gofynnodd pe bai'r penderfyniad yn mynd yn ei flaen, y dylai trigolion Casnewydd fod yn rhan o'r ymgynghoriad yn ogystal â rhanddeiliaid. Soniodd y Cynghorydd Clarke hefyd mai Cyngor gwrando oedd Casnewydd. Gallai hyn newid Casnewydd ar gyfer y dyfodol a pho fwyaf o bobl oedd yn gysylltiedig, gallai hynny helpu gyda'r newid hwn. 

Sylwadau Aelodau’r Cabinet:

·         Soniodd y Cynghorydd Davies am ddau o'r diwydiannau presennol yng Nghasnewydd; roedd SPTS eisoes wedi dechrau adeiladu eu safle ymchwil a datblygu a gweithgynhyrchu newydd sydd wedi'i leoli ym Mharc Phoenix.  Cyfeiriodd y Dirprwy Arweinydd at eu tudalen we a'u datganiad i'r wasg, lle amlygwyd bod y cwmni'n ehangu yn Ne Cymru i fanteisio ar gronfa dalent ddeniadol y rhanbarth.  Soniodd hefyd bod Casnewydd hefyd yn gartref i rai o brifysgolion a sefydliadau ymchwil mwyaf blaenllaw'r DU gyda chymwyseddau lled-ddargludyddion cryf a chysylltiadau diwydiant ar gyfer ymchwil gydweithredol.  Yr ail gwmni oedd IQE, a oedd eisoes yn cynhyrchu lled-ddargludyddion ac amlygodd y Cynghorydd Davies hefyd fod eu Prif Swyddog Gweithredol wedi ymrwymo i arloesi parhaus ac yn darparu atebion a helpodd i yrru'r diwydiant lled-ddargludyddion ymlaen a darparu technolegau a fyddai'n cael effaith ystyrlon ar ein byd.  Helpodd y buddsoddiad a'r ehangu hwn yng Nghymru i barhau i ddatblygu prosesu haenellau ar gyfer y diwydiannau seciwlar twf uchel, roedd hyn yn cynnwys cyfathrebu 5G, cerbydau trydan, electroneg defnyddwyr, canolfannau data, dyfeisiau meddygol a llawer mwy.  Roedd hwn yn gyfle i'n trigolion roi eu mewnbwn.  Dyma ddechrau rhywbeth cyffrous i Gasnewydd.

·         Ategodd y Cynghorydd Harvey sylwadau'r Cynghorydd Clarkes gan ychwanegu y bu’n daith hir a'i fod yn gobeithio y byddai preswylwyr yn rhoi eu mewnbwn, felly yr Aelod Cabinet dros Gymunedau a Llesiant a chefnogodd yr adroddiad yn llawn.

·         Cytunodd y Cynghorydd Batrouni hefyd gyda'r Cynghorydd Clarke a sylwadau'r Arweinydd. Roedd angen ymgynghori'n gynnar ac roedd yn bwysig felly dechrau meddwl am y materion hyn. Aeth yr Aelod Cabinet dros Drawsnewid Sefydliadol ymlaen i ddarllen ystadegau o'r cyfrifiad diwethaf.  Ynghyd â Chaerdydd, Casnewydd oedd â’r gyfradd uchaf o ddisgyblion fesul aelwyd yng Nghymru gyfan.  Casnewydd oedd â'r dwysedd uchaf ond un ar ôl Caerdydd. Yn ogystal, roedd 28% o boblogaeth Casnewydd yn gweithio gartref.  Roedd bron 50% o bobl yn teithio o fewn 10KM i’w gweithle.  Gyda'r ffigurau hyn mewn golwg, croesawodd y Cynghorydd Batrouni yr ymgynghoriad a'i gefnogi.

·         Soniodd y Cynghorydd Hughes ei fod wedi penderfynu symud i Gasnewydd 35 mlynedd yn ôl, ac yn ystyried mai Casnewydd oedd y ddinas sy’n tyfu gyflymaf yng Nghymru.  Roedd angen tai fforddiadwy i annog pobl i symud i'r ddinas.  Sylwodd y cyfryngau hefyd ar y gwelliannau yng Nghasnewydd, gan gynnwys datblygu glan yr afon, a'r brifysgol.  Roedd rhaglenni marchnad ac adfywio cyson yn y DU yn cysylltu â Chasnewydd. Roedd gan Gasnewydd hefyd y gallu i gynnal cysylltiadau cenedlaethol a rhyngwladol.  Roedd gennym y Ganolfan Gynadledda Ryngwladol (ICC) yn ogystal â chael ein galw'n Ddinas y Porth ac yn mynd i fod yn ddinas gysylltiedig yn fuan.  Hawdd oedd beirniadu'r ddinas ar ôl blynyddoedd o gyni. Roedd gan Gasnewydd orffennol ond roedd ganddi ddyfodol disglair hefyd ac roedd pobl yn dewis dod i Gasnewydd i fyw, fel y gwnaeth y Cynghorydd Hughes. Roedd yr Aelod Cabinet dros Wasanaethau Cymdeithasol yn gobeithio y byddai pobl sy'n byw yng Nghasnewydd yn cymryd rhan yn yr ymgynghoriad.

·         Ailadroddodd y Cynghorydd Forsey y sylwadau uchod mai cyngor gwrando a Chyngor tryloyw oedd Casnewydd a'i bod yn bwysig ein bod hefyd yn gyngor gwyrdd.  Rhan o'r Cynllun Datblygu Lleol Newydd (CDLlN) oedd yr Arfarniad Cynaliadwyedd Integredig (ACI), roedd hyn yn cynnwys asesu amgylchedd strategol a lles cenedlaethau'r dyfodol.  Byddai'r Cynllun Datblygu Strategol (CDS) yn diffinio llain las a dim ond mewn amgylchiadau eithriadol y byddai'n caniatáu datblygu, felly byddai amddiffyniad cryf i'r llain las, a oedd yn bwysig i'n hardaloedd gwyrdd.  Er bod y Cyngor yn croesawu twf ac yn cadw Casnewydd mor gynaliadwy â phosibl, byddai'r CDLlN yn darparu hyn.

Ychwanegodd yr Arweinydd ei bod yn bwysig darganfod beth oedd barn y preswylwyr drwy gymeradwyo'r ymgynghoriad.  Roedd hwn yn gam anffurfiol a nodwyd Casnewydd fel ardal dwf genedlaethol, sef haen uchaf o gynllun datblygu at ddibenion cynllunio yng Nghymru.  Roedd hyn yn nodi'r fframwaith ar gyfer ein trafodaeth ac roedd yn bwysig bod pobl yn cael cyfle i gyflwyno eu barn a chroesawu'r cyfle i annog y cyhoedd i gymryd rhan mewn ymgynghoriad.

Penderfyniad:

Cabinet

1.    Cymeradwyo'r papur Opsiynau Twf a Gofodol i'w gymryd trwy ymgynghoriad anffurfiol gan swyddogion.

2.    Cymeradwyo parhau i baratoi'r CDLlN yn unol â'r diwygiadau i'r Cytundeb Cyflawni a'i gyflwyno i Lywodraeth Cymru.