Agenda item

Cyflwynodd yr Arweinydd yr adroddiad i gydweithwyr. Sefydlwyd Partneriaeth Porth y Gorllewin ym mis Tachwedd 2019; partneriaeth strategol a oedd â'r nod o ddarparu pwerdy economaidd ar hyd coridor yr M4 a'r M5, gan ysgogi twf ar ddwy ochr Afon Hafren.  Fel un o bum dinas, roedd Casnewydd yn chwaraewr allweddol yn llwyddiant y bartneriaeth ac yn mynd i elwa ar y manteision a ddaw yn sgil mwy o gydweithio.  Fel partneriaeth, roedd bron i 4.4 miliwn o breswylwyr, tua 160,000 o fusnesau ac oddeutu 2.1 miliwn o swyddi.  Fe wnaethon ni hefyd fwynhau cysylltedd rhagorol â thraffyrdd a ffyrdd mawr, dau faes awyr a phorthladdoedd d?r dwfn. 

Darparwyd y diweddariad diwethaf ym mis Chwefror 2022 ac ers hynny roedd y bartneriaeth yn brysur yn datblygu ac yn ymgorffori blaenoriaethau a ffrydiau gwaith.  Fel Is-gadeirydd y Bartneriaeth, roedd yr Arweinydd yn falch o'r ffordd yr oedd y bartneriaeth yn tyfu ac yn aeddfedu a'r cynnydd gwirioneddol oedd yn cael ei wneud tuag at gyflawni ymrwymiadau.

Roedd yr Arweinydd yn falch o adrodd bod Prosbectws newydd wedi'i lansio a nododd bum cenhadaeth, a phob un ohonynt yn ceisio sicrhau mwy o dwf rhanbarthol yn ogystal â chydnabod yr angen i ddatgarboneiddio ein heconomi. 

Y genhadaeth gyntaf oedd tyfu'r economi ranbarthol o £34 biliwn trwy gynyddu cynhyrchiant o fewn y rhanbarth.  Gwyddom fod Porth y Gorllewin eisoes yn gartref i dros 55% o fusnesau twf uchel y DU, gan gynnwys ein clwstwr lled-ddargludyddion ein hunain yng Nghasnewydd, ond gyda'n gilydd roedd lefel cynhyrchiant yn is na chyfartaledd y DU.  Roedd yn amlwg bod angen pontio'r bwlch hwn er mwyn sicrhau bod y rhanbarth yn cyflawni, a gobeithio, yn rhagori ar ei botensial.  Roedd hyn yn cynnwys gweithio gyda chadwyni cyflenwi a chysylltu busnesau i'w gwneud yn fwy gwydn ac effeithlon.

Yr ail genhadaeth oedd tyfu masnach ryngwladol ac allforion o £4 biliwn.  Gyda'n cysylltedd rhagorol a'n hygyrchedd i fathau amlfoddol o drafnidiaeth, roedd Casnewydd yn borth rhyngwladol oedd yn gallu sicrhau mynediad uniongyrchol i farchnadoedd rhyngwladol.  Roedd gennym frand byd-eang i'w gynnig a allai arwain at fwy o fuddsoddiad a mwy o allforion i'n busnesau.

Roedd y drydedd genhadaeth yn canolbwyntio ar ddatgarboneiddio a dod yn arweinydd byd-eang mewn ynni gwyrdd.  Roedd gennym yr holl asedau craidd sydd ar gael i ni, gan gynnwys solar, llanw a gwynt.  Mae gan Aber Afon Hafren ar ei ben ei hun y potensial i gyfrannu hyd at 7% o anghenion ynni'r DU.  Wedi ei gyfuno â'r rhagoriaeth oedd yn dod i'r amlwg  mewn perthynas â hydrogen yn y rhanbarth, roeddem yn dechrau gweld gwir botensial cynhyrchu ynni adnewyddadwy.  Byddai hyn yn drawsnewidiol i ddiwallu ein hanghenion ynni yn y dyfodol.

Nod y bedwaredd genhadaeth oedd gwella cysylltedd rhwng pob busnes a chymuned ar draws y rhanbarth.  Roedd yn bwysig i bobl allu teithio i gael anghenion sylfaenol fel tai, gwaith ac addysg.  Ar hyn o bryd roeddem yn edrych ar gysylltedd rheilffyrdd a sut y gallwn uno a mynd i'r afael ag unrhyw fylchau sy'n deillio o welliannau i Brif Linell y Great Western a chynllun Metro Prifddinas-Ranbarth Caerdydd.

Roedd y genhadaeth derfynol yn cydnabod pwysigrwydd arloesi a'r angen i gefnogi a thyfu uwch glystyrau yn ein sectorau gwerth uchel.

Er mwyn cyflawni'r ymrwymiadau hyn, roedd y bwrdd partneriaeth bob amser yn chwilio am gyfleoedd i godi ymwybyddiaeth o'r rhanbarth a hyrwyddo'r cyfleoedd oedd yn bodoli.  Cynhaliwyd Cynhadledd Porth y Gorllewin gyntaf ar 8 Mawrth y llynedd yng Nghanolfan Gynadledda Ryngwladol Cymru Casnewydd (CGRC) a chafodd dderbyniad da.  Cynhaliwyd Cynhadledd Ddatblygu ym mis Tachwedd ym Mryste ac roedd gan y bartneriaeth bresenoldeb hefyd yn Fforwm Buddsoddi a Seilwaith Eiddo Tiriog y DU hefyd.  Roedd cael presenoldeb mewn digwyddiadau masnach rhyngwladol yn helpu i godi ymwybyddiaeth o Gasnewydd a Phorth y Gorllewin ehangach ac yn rhoi cyswllt â buddsoddwyr na fyddai gennym fel arall.

O ran llywodraethu, diweddarodd y bartneriaeth ei Fframwaith Llywodraethu a Sicrwydd i sicrhau bod cylch gorchwyl y bwrdd yn parhau i fod yn gyfredol ac yn briodol.  De Swydd Gaerloyw oedd y corff atebol am y bartneriaeth a staff yr ysgrifenyddiaeth o hyd.

Ariannwyd Porth y Gorllewin yn bennaf gan daliad capasiti gan yr Adran Ffyniant Bro, Tai a Chymunedau ac mae £3 miliwn wedi'i sicrhau am y tair blynedd nesaf. Talwyd cyfraniad ariannol blynyddol o £10,000 gan bartneriaid yr Awdurdod Lleol i gefnogi gwaith yr Ysgrifenyddiaeth. 

Sylwadau Aelodau’r Cabinet:

·         Croesawodd y Cynghorydd Davies y ffaith ein bod yn rhan o borth y gorllewin ac yn un o'r wyth dinas yr oedd eu hamcanion yn rhan o ddyfodol tecach glanach. Roedd cyflawni hyn i 4.4M o bobl yn gynhwysol ac yn helpu tuag at y nod o ddyfodol wedi’i ddatgarboneiddio.  Anogodd y Dirprwy Arweinydd breswylwyr i ymweld â'r wefan, sy'n nodi'r uchelgais ar gyfer Porth y Gorllewin.  Roedd yna anogaeth hefyd i'r datblygiad i’r strategaeth ynni ranbarthol fod yn garbon niwtral erbyn 2050. Roedd y Cynghorydd Davies hefyd am nodi ei fod yn dangos pa mor dda yr oeddem yn gweithio yng Nghasnewydd i gyflawni agenda carbon niwtral erbyn 2030 a oedd yn arfer da, a byddai hyn yn bwydo i mewn i Borth y Gorllewin.

·         Roedd y Cynghorydd Hughes a oedd yn gweithio ar grwpiau rhanbarthol yn y ddinas eisiau cydnabod rôl yr Arweinydd wrth feithrin partneriaethau gyda'r rhanbarth a'r effaith sylweddol yr oedd yn ei chael ar wella'r Ddinas.  Er ei bod yn fenter ranbarthol, roedd Casnewydd wedi chwarae ei rhan ac yn elwa o'r straeon llwyddiant hyn.  Roedd hefyd yn hyrwyddo ein dinas o fewn y rhanbarth a byddai'r penderfyniadau a wnaethom yn cael effaith sylweddol.  Felly, diolchodd y Cynghorydd Hughes i'r Arweinydd am ei rôl.

·         Soniodd y Cynghorydd Marshall fod Casnewydd yn aelod pwysig yn rhanbarthol, yn eistedd rhwng Cymru a Lloegr.  Roedd gan Gasnewydd sîn artistig fywiog ac roedd ganddi safle gwych yn ddaearyddol.  Roedd yn gyfle i edrych ar yr hyn y gallem ei gyflawni ar gyfer y bartneriaeth ac roedd yr Aelod Cabinet dros Wasanaethau Cymdeithasol yn edrych ymlaen at weld y bartneriaeth ranbarthol yn datblygu Casnewydd gyda'r prosiectau cyffrous hyn.  Ategodd y Cynghorydd Marshall hefyd sylwadau'r Cynghorydd Hughes ei bod yn dda cael yr Arweinydd yn cynrychioli llais cryf i'r ddinas.

·         Ychwanegodd y Cynghorydd Batrouni, fel cynghorydd newydd a phreswylydd yng Nghasnewydd, fod gan Gasnewydd naws negyddol ac roedd yn groesawgar clywed ei gydweithwyr yn y Cabinet yn sôn am yr holl bethau cadarnhaol am Gasnewydd. Roedd hefyd yn bwysig cofio mai Casnewydd oedd y porth i Gymru gyda chysylltiadau â Llundain, y porthladd, a'r hanes Rhufeinig, roedd cymaint o bethau'n mynd yn dda i ni.  Roedd gan Gasnewydd y potensial mwyaf hefyd i gyflawni nodau ac amcan prosbectws Porth y Gorllewin.  Roedd ein huchelgais hefyd i fod yn Ddinas ddata hefyd yn dangos yr hyn yr oeddem yn mynd i'w gyflawni. Roedd gan Gasnewydd yr asedau a'r bobl yn ogystal â'r arweinyddiaeth ac yn dangos i ddinasoedd yn y bartneriaeth yr hyn y gallem ei gyflawni.

·         Diolchodd y Cynghorydd Harvey hefyd i'r Arweinydd am hyrwyddo Casnewydd ac ategodd mai Casnewydd oedd y porth i Gymru a’i fod wrth ei fodd â Chasnewydd, roedd yn lle gwych i weithio a magu teulu.

·         Ategodd y Cynghorydd Lacey sylwadau cydweithwyr gan ychwanegu bod Casnewydd yn ddinas borth i lawer o fusnesau gyda safle strategol rhwng dau faes awyr a phorthladdoedd d?r dwfn ac roeddem yn gweld busnesau technolegol yn sefydlu yn ochr orllewinol y ddinas.  Roedd CGRC yn dod â chynadleddau blaenllaw i'r ddinas.  Roedd yn gyffrous gweld twf gyda manwerthwyr annibynnol dros yr ychydig flynyddoedd diwethaf.  Roedd yna hefyd swyddi oedd yn talu'n dda yn denu pobl i ddod i fyw yng Nghasnewydd.

Penderfyniad:

Diweddarwyd y Cabinet ar gynnydd partneriaeth Porth y Gorllewin a'r manteision posibl i Gasnewydd.