Cyflwyniad gan y Rheolwr Gwasanaethau Democrataidd ac Etholiadol
Cofnodion:
Cyflwynwyd yr eitem hon gan y Rheolwr Gwasanaethau Democrataidd ac Etholiadol.
· Roedd Deddf Etholiadau 2022 wedi arwain at rai newidiadau allweddol gyda'r mwyaf o'r rheini yn cyflwyno Prawf Adnabod Pleidleiswyr yn ogystal â newidiadau mewn meysydd eraill fel pleidleiswyr yr UE a'r rhai dramor. Fodd bynnag, roedd ffocws y cyflwyniad ar y Prawf Adnabod Pleidleisiwyr.
· Pwrpas Prawf Adnabod Pleidleiswyr oedd lleihau'r risg o dwyll pleidleiswyr yn ogystal â gwneud y broses etholiadol yn decach. Bydd y Prawf Adnabod Pleidleiswyr hefyd yn atal y drosedd etholiadol a elwir yn gambersonadu ond bu rhywfaint o feirniadaeth mewn perthynas â phrawf adnabod pleidleiswyr gan ei bod yn gwneud yn anoddach i rai bleidleisio.
· O 4 Mai 2023 bydd y rheolau yn berthnasol i etholiadau seneddol yn ogystal ag etholiadau'r Comisiwn Heddlu a Throseddu.
· Yn Lloegr bydd hefyd yn berthnasol i etholiadau lleol a refferenda
· O 5 Hydref 2023 bydd Prawf Adnabod Pleidleiswyr hefyd yn berthnasol i Etholiadau Cyffredinol
· Mae 23 math derbyniol o brawf adnabod yn cynnwys pasbortau a thrwyddedau gyrru, gall y rhain fod wedi dod i ben os oes tebygrwydd.
· Os nad oes gan berson brawf adnabod dilys, mae'n dal i allu gwneud cais am Brawf Adnabod Pleidleisiwr.
· Darperir Prawf Adnabod Pleidleiswyr yn rhad ac am ddim o'r Swyddfa Gofrestru Etholiadol a thrwy ymchwil disgwylir y bydd angen Prawf Adnabod Pleidleiswyr ar oddeutu 5% o bleidleiswyr.
· Yng Nghymru doedd Prawf Adnabod Pleidleiswyr ddim yn cael ei hysbysebu eto ond yn Lloegr mae wedi cael cyhoeddusrwydd oherwydd ei fod yn dod i rym ar gyfer etholiadau yn Lloegr yn gyntaf.
· Gellir gwneud y cais ar-lein neu ei gefnogi'n bersonol.
· Mae canolfan gyflawni ganolog yn bodoli ar hyn o bryd ond gallai hyn symud i raddfa fwy lleol yn y dyfodol.
· Bydd y Prawf Adnabod Pleidleiswyr ffisegol yn ddogfen A4 a bydd ganddo rai mesurau diogelwch fel y rhai a ddefnyddir o fewn arian cyfred cyfreithiol.
· Bydd y Comisiwn Etholiadol yn rhoi cyhoeddusrwydd i'r angen am y Prawf Adnabod Pleidleiswyr cyn y bwriedir cynnal y pleidleisio, yn ogystal â darparu deunyddiau i gynghorau lleol er mwyn iddynt ddosbarthu i breswylwyr
· Rhaid i orsafoedd pleidleisio gael lle er mwyn i bobl ddangos eu Prawf Adnabod Pleidleiswyr yn breifat, bydd cyllid ar gyfer unrhyw ddeunyddiau sydd eu hangen ar gyfer y gofod hwn yn cael ei ddarparu.
· Mae gan y Swyddog Llywyddu yn yr orsaf bleidleisio yr hawl i wrthod pleidleisiwr os nad oes ganddo brawf adnabod dilys, neu os yw'n teimlo nad yw'r prawf adnabod a ddarperir yn gyfreithlon. Mae'r penderfyniad i wrthod yn derfynol, ond gall y gwrthodiadau hyn fod yn destun adolygiad.
· Bydd heriau fel codi ymwybyddiaeth er mwyn i'r trigolion gael digon o amser i gael eu Prawf Adnabod Pleidleiswyr
· Mae'r Comisiwn Etholiadol yn canolbwyntio ar sicrhau nad oes unrhyw gymunedau'n cael eu difreinio
· Bydd cyllid ar gael ym mis Ebrill 2023 ac Ebrill 2024.
Cwestiynau:
Holodd Aelod o'r Pwyllgor faint o achosion o dwyll etholiad a adroddwyd yng Nghasnewydd.
· Cadarnhaodd y Rheolwr Democrataidd a Gwasanaethau Etholiadol bod 266 o achosion wedi eu cofnodi ledled y DU pan gyhoeddwyd y ffigurau cenedlaethol diwethaf. Ni allai'r Rheolwr Gwasanaethau Democrataidd ac Etholiadol gadarnhau a oedd unrhyw rai yng Nghasnewydd.
Gofynnodd Aelod o'r Pwyllgor beth fyddai'n digwydd pe bai Snap Etholiad .
· Nododd y Rheolwr Gwasanaethau Democrataidd ac Etholiadol fod y risg wedi'i hystyried a bod mesurau wedi'u cymryd i baratoi ar gyfer digwyddiad o'r fath.
Holodd Aelod o'r Pwyllgor a fyddai'r llun ar y Prawf Adnabod Pleidleiswyr o’r un ansawdd â mathau eraill o brawf adnabod ffotograffig.
· Amlygodd y Rheolwr Gwasanaethau Democrataidd ac Etholiadol mai'r gofyniad allweddol oedd bod y llun yn dangos tebygrwydd i'r person.
Holodd Aelod o'r Pwyllgor, oherwydd y broses o wneud cais am Brawf Adnabod Pleidleiswyr ar-lein, pam na ellid anfon e-bost at y preswylydd yn cynnwys y prawf adnabod.
· Eglurodd y Rheolwr Gwasanaethau Democrataidd ac Etholiadol y bydd y ddogfen yn ddogfen ffisegol, gyda rheolau penodol ynghylch sut y caiff ei disodli. Gall person wneud cais am brawf adnabod pleidleiswyr cyn gynted ag y dymunant, ond bydd canllawiau ar ba mor agos at etholiad y gall person wneud cais am un.
Gofynnodd Aelod o'r Pwyllgor i'r Pwyllgor dderbyn y sleidiau PowerPoint.
· Cadarnhaodd y Rheolwr Gwasanaethau Democrataidd ac Etholiadol y bydden nhw'n cael eu hanfon at holl aelodau'r Pwyllgor.
Nododd Aelod o'r Pwyllgor mai'r dyddiad cau ar gyfer cofrestru cyn etholiad oedd 5pm 6 diwrnod cyn hynny, a gofynnodd a fyddai'r AGPh yn gallu ateb y galw o ran wirio Prawf Adnabod Pleidleiswyr.
· Amlygodd y Rheolwr Gwasanaethau Democrataidd ac Etholiadol, oherwydd bod Lloegr yn defnyddio Prawf Adnabod Pleidleiswyr yn gyntaf, y byddai hyn yn dangos unrhyw broblemau.
Gofynnodd y Cadeirydd, os nad oes gan berson unrhyw fath o brawf adnabod, sut y byddent yn cofrestru.
· Nododd y Rheolwr Gwasanaethau Democrataidd ac Etholiadol fod angen i berson fod ar y Gofrestr Etholiadol yn ogystal â nodi y byddai cronfa ddata genedlaethol yn cael ei gwirio i gadarnhau mai’r person yw pwy mae’n dweud.
Amlygodd y Cadeirydd ei fod yn teimlo y byddai'r system basbort o allu tynnu lluniau mewn bythod a'u lanlwytho trwy god yn fwy addas ar gyfer sicrhau agwedd llun y prawf adnabod
· Cadarnhaodd y Rheolwr Gwasanaethau Democrataidd ac Etholiadol y byddai etholiadau Lloegr yn rhoi gwybodaeth am lwyddiannau ac anfanteision.
Amlygodd y Cadeirydd y gallai fod dryswch gan fod rhai etholiadau sy'n gofyn am brawf adnabod pleidleiswyr a rhai ddim.
· Nododd y Rheolwr Gwasanaethau Democrataidd ac Etholiadol fod y pryderon hyn wedi cael eu bwydo yn ôl i'r ymgynghoriad.
Cododd Aelod o'r Pwyllgor y dylid cyfeirio'r materion drwy'r sianelau priodol
Amlygodd y Cadeirydd y gallai arwain at ddryswch gyda Chymru, gyda rhai etholiadau gyda Phrawf Adnabod Pleidleiswyr a rhai hebddo.
Gofynnodd Aelod o'r Pwyllgor a oedd proses i weld a yw trigolion yn cael eu hannog i beidio pleidleisio oherwydd y Prawf Adnabod Pleidleisiwr.
· Nododd y Rheolwr Gwasanaethau Democrataidd ac Etholiadol y byddai hyn yn cael ei graffu'n ofalus.
Holodd Aelod o'r Pwyllgor am yr effaith ar bleidleisiau post.
· Cadarnhaodd y Rheolwr Gwasanaethau Democrataidd ac Etholiadol y byddai llofnodion pleidlais bost yn cael eu diweddaru'n amlach ond na fyddai angen unrhyw brawf adnabod i bleidleisio drwy'r post.
· Eglurodd y Rheolwr Democrataidd a Gwasanaethau Etholiadol drwy egluro y byddai'r system pleidlais bost yn ei chyfanrwydd yn aros yr un fath
Gofynnodd Aelod o'r Pwyllgor am eglurder ynghylch yr amserlenni ar gyfer adnewyddu llofnodion ar gyfer pleidleisiau post.
· Cadarnhaodd y Rheolwr Gwasanaethau Democrataidd ac Etholiadol y byddent yn rhoi ymateb i'r Pwyllgor mewn perthynas â'r bylchau amser penodol ar gyfer adnewyddu.
Holodd y Cadeirydd am hyd y cyfnod adnewyddu ar gyfer pleidleisiau post.
· Cadarnhaodd y Rheolwr Gwasanaethau Democrataidd ac Etholiadol y gallai fod 2 gyfnod pleidlais bost ar yr un pryd.
Holodd Aelod o'r Pwyllgor a allai ymgeiswyr gwleidyddol gefnogi trigolion yn eu ceisiadau Prawf Adnabod Pleidleiswyr.
· Dywedodd y Rheolwr Gwasanaethau Democrataidd ac Etholiadol wrth y Pwyllgor y byddent yn cadarnhau ymateb ar y mater hwnnw.
Gofynnodd Aelod o'r Pwyllgor a allai'r rhai heb gyfeiriad bleidleisio.
· Dywedodd y Rheolwr Gwasanaethau Democrataidd ac Etholiadol wrth yr aelod bod mesurau ar waith i gefnogi'r rhai a oedd yn ddigartref i fod yn gymwys i bleidleisio.
Gofynnodd Aelod o'r Pwyllgor pwy feddyliodd am y canllawiau.
· Dywedodd y Rheolwr Gwasanaethau Democrataidd ac Etholiadol wrth y Pwyllgor ei fod wedi'i greu gan wahanol gyrff.
Nododd Aelod o'r Pwyllgor y gallai fod angen hyfforddiant ar gyfer aelodau, a nododd Aelod Pwyllgor arall mai Casnewydd oedd â'r diddordeb isaf mewn pleidleisio.
Gofynnodd Aelod o'r Pwyllgor a oedd llawer o ymchwil wedi bod i weld a oedd hyn wedi atal pleidleiswyr.
Cadarnhaodd y Rheolwr Gwasanaethau Democrataidd ac Etholiadol y byddai'r Pwyllgor yn derbyn ymateb ar ba ymchwil a wnaed ar y pwnc hwn