To provide an opportunity for Councillors to ask questions to the Leader of the Council in accordance with the Council’s Standing Orders.
Process:
No more than 15 minutes will be allocated at the Council meeting for questions to the Leader of the Council.
The question must be addressed through the Mayor or the person presiding at the meeting and not directly to the person being questioned.
Cofnodion:
Cyn cychwyn ar gwestiynau, gwnaeth yr Arweinydd y cyhoeddiadau canlynol:
Agor y bont newydd
Yr wythnos ddiwethaf, yr oedd yr Arweinydd gyda’r Dirprwy Weinidog dros Newid Hinsawdd, Lee Waters AoS, a’r Maer, yn agoriad swyddogol pont teithio llesol newydd canol y ddinas.
Yr oedd y bont yn cymryd lle’r hen danffordd ac yn rhoi i drigolion ac ymwelwyr lwybr mwy diogel a hygyrch ar draws y rheilffordd. Yr oedd yn cysylltu cymunedau a chanol y ddinas, rhywbeth y dywedodd y trigolion yn glir eu bod eisiau wrth ymateb i’r ymgynghoriadau ar deithio llesol.
Yr oedd hwn yn brosiect cymhleth, wedi ei arwain gan Gyngor Dinas Casnewydd mewn partneriaeth â Llywodraeth Cymru, Network Rail a Thrafnidiaeth Cymru. Codwyd y bont ar y safle gan gontractwyr ac isgontractwyr oedd oll yn gwmnïau Cymreig, oedd o les uniongyrchol i’r economi lleol a chymunedau.
Yr oedd adeiladu’r bont newydd yn gam arall ymlaen i gyflwyno cynlluniau adfywio ehangach i ganol y ddinas, a gwnaeth lawer i wella’r fan gyhoeddus o gwmpas y ganolfan drafnidiaeth bwysig hon, gan wneud yr ardal yn fwy deniadol o lawer i’r holl ddefnyddwyr. Yr oedd y gwelyau plannu yn gynaliadwy, diolch i system ddraenio oedd yn dal ac yn cyfeirio d?r atynt.
Marathon
Yr oedd yn bleser gan Gyngor Dinas Casnewydd groesau miloedd o redwyr a gwylwyr i’r ddinas ychydig dros wythnos yn ôl i farathon ABP Casnewydd Cymru a’r 10k. Nid oedd y tywydd ar ei orau yn ystod y dydd, ond yr oedd yn berffaith i’r cystadleuwyr, gan osod tair record newydd.
Yr oedd Casnewydd ar y sgrin fach eto pan gafodd y ras a’r pigion eu darlledu ddydd Gwener. Llongyfarchiadau i bawb a gymerodd ran, i’r holl wirfoddolwyr lleol a’r sawl fu’n gweithio’n galed i wneud y digwyddiad yn llwyddiant.
Coroni
Yr oedd penwythnos y Coroni ar y gorwel; felly hefyd y cynlluniau am ddigwyddiadau cymunedol. Yr uchafbwynt eleni oedd y Cinio Mawr ym Mharc Beechwood, ar ddydd Sul, Mai 7 o hanner dydd tan 4pm.
Gyda chefnogaeth gan Radio Dinas Casnewydd, Gr?p Parc Beechwood a Chasnewydd Fyw, byddai cerddoriaeth fyw, diddanwyr ar grwydr, cyfleusterau chwaraeon a chrefft i’r teulu cyfan.
Yr oedd yr Arweinydd yn falch o gyhoeddi y byddai’r Cyngor yn gallu cefnogi partïon stryd eto eleni. Yr oedd ceisiadau yn cael eu prosesu, a byddai’r rhai llwyddiannus yn cael eu cefnogi gyda rheoli traffig ar y dydd.
Yr oedd mwy o wybodaeth am yr holl ddigwyddiadau adeg y Coroni ar gael ar ein gwefan.
Diwrnod Cenedlaethol Lluoedd Arfog Cymru
Wedi’r coroni, y digwyddiad mawr nesaf oedd Diwrnod Cenedlaethol Lluoedd Arfog Cymru.
Yr oedd yr Arweinydd yn falch o gyhoeddi mai yng Nghasnewydd y cynhelid y digwyddiad eleni ar ddydd Sadwrn 24 Mehefin, gyda rhaglen lawn o ddigwyddiadau.
Byddai’r diwrnod yn cychwyn am 10am gydag arddangosfeydd milwrol ar lan yr afon, a mudiadau fel y Lleng Brydeinig, y Gymdeithas Forwrol Frenhinol, Help for Heroes, Canolfan Cyn-Filwyr Casnewydd, GAVO a llawer mwy, gyda stondinau yn y theatr a’r ganolfan gelfyddydau.
Byddai gorymdaith yng nghanol y ddinas dan arweiniad Band Catrodol a Chorfflu Drymiau'r Gatrawd Gymreig Frenhinol, a byddai Tîm Arddangos Parasiwtiau Tigers y Fyddin yn “galw i mewn” i rywle yng nghanol y ddinas.
Byddai gweithgareddau canol y ddinas yn gorffen am 3pm ond byddai cyngerdd am ddim yn Rodney Parade o 4pm tan 6pm.
Croesawodd yr Arweinydd gefnogaeth cydweithwyr i’r diwrnod clodfawr hwn pryd y gallai’r cyngor, ei gymunedau, a phobl o fannau y tu hwnt ddangos eu diolchgarwch i bawb sy’n gwasanaethu yn y lluoedd arfog a’r cyn-filwyr. Byddai cydweithwyr yn y Cyngor yn edrych ymlaen at i aelodau o’r lluoedd arfog, cyn-filwyr, trigolion, ac ymwelwyr ymuno a hwy ar yr achlysur pwysfawr.
Am fwy o wybodaeth a’r cyhoeddiadau diweddaraf, awgrymodd yr Arweinydd gadw golwg ar wefan y Cyngor a’r cyfryngau cymdeithasol.
Digwyddiad costau byw a thlodi ysgolion
Ar ddydd Mercher, 26 Ebrill, byddai’r Cyngor yn cynnal digwyddiad costau byw arall i gynnig cefnogaeth i drigolion Casnewydd.
Cynhelir hyn yn Theatr y Riverfront a’r Ganolfan Gelfyddydau, a gallai aelodau’r cyhoedd alw heibio ar unrhyw adeg rhwng 10am a 6pm.
Bu cannoedd o bobl leol mewn digwyddiad cyffelyb fis Tachwedd diwethaf. Yr oedd y Cyngor eto wedi ymuno â mudiadau gan gynnwys Cyngor ar Bopeth Casnewydd, Age Cymru Gwent, Cartrefi Melin, Undeb Credyd Casnewydd, Wastesavers a Bwrdd Iechyd Prifysgol Aneurin Bevan.
Byddai’r digwyddiad yn groesawgar, cynhwysol ac anffurfiol. Gallai pobl bicio i mewn i gael sgwrs gyda rhywun neu ddim ond edrych o gwmpas, a byddai te a choffi am ddim, a gweithgareddau i’r plant.
Yn yr un modd, roedd y Cyngor hefyd yn gweithio gydag ysgolion i wneud gwahaniaeth i fywydau plant o aelwydydd incwm isel.
Cafodd strategaeth newydd ei lansio yn ddiweddar i gymryd agweddau unswydd, wedi eu targedu, a rhai cyffredinol i fynd i’r afael â phob agwedd o dlodi oedd yn cael effaith ar blant a’u teuluoedd.
Nod y strategaeth oedd dileu’r rhwystrau a allai effeithio ar addysg plentyn. Cafodd pob ysgol gyflwyniad gan Blant yng Nghymru am gymryd agwedd ysgol-gyfan, a thrwy weithio gydag amrywiaeth o bartneriaid, byddai llawer o gyngor a chefnogaeth ar gael i ysgolion, disgyblion a theuluoedd.
Cafodd yr Arweinydd y fraint o fynd i Ysgol Gynradd St Julian yr wythnos ddiwethaf, lle cyflwynodd y plant yr Arweinydd i’r Big Box Void. Archfarchnad fechan oedd hon, mewn cynhwysydd allforio ar safle’r ysgol. Yr oedd y cynhwysydd a nwyddau trydanol mawr wedi eu cyflenwi gan Lywodraeth Cymru. Ymunodd ysgolion eraill yng Nghasnewydd â’r fenter hon, oedd â dau nod: lleihau gwastraff bwyd, a gwneud bwyd yn fforddiadwy i’r gymuned. Daeth y rhoddion gan staff a theuluoedd a chan siopau lleol. Yr oedd yno hefyd gnydau a dyfwyd yn y twneli poly, oedd yn golygu bod y plant wedi cymryd rhan yn y gweithgareddau. Diolchodd yr Arweinydd i’r Cynghorwyr D Davies ac M Spencer am eu hymwneud. Yr oedd y siop hefyd yn cadw clytiau babanod, past dannedd, nwyddau hylendid ac eitemau eraill i’r cartref, a siop talu-fel-y-teimlwch ydoedd. Yr oedd hyn yn ymdrech gymunedol enfawr gan Ygsol Gynradd St Julian, ac yr oedd yr Arweinydd yn falch o ymdrechion yr holl ysgolion yng Nghasnewydd.
Ail-agor y Llyfrgell, Amgueddfa a’r Oriel Gelf
Ers cyfarfod diwethaf y Cyngor, y mae adeilad y Llyfrgell, Amgueddfa ac Oriel Gelf Casnewydd yn Sgwâr John Frost wedi ail-agor wedi rhaglen waith fawr a gyllidwyd gan Lywodraeth Cymru i greu lle i dimau ychwanegol o’r Cyngor.
Gall trigolion yn awr gyrchu amrywiaeth o wasanaethau yng nghanol y ddinas.
Gan wneud llawer gwell defnydd o adeilad oedd ym meddiant y Cyngor, yr oedd y cynllun yn cynnwys swyddfeydd newydd; ystafelloedd lle gellid cynnal apwyntiadau gyda’r trigolion, a chyntedd llawer mwy golau a mwy croesawgar.
Yr oedd gwaith hefyd yn mynd rhagddo ar beth o waith celf unigryw yn yr adeilad. Llwyddodd Urban Circle i gael cyllid i’r prosiect, ac yr oedd yr Arweinydd yn edrych ymlaen at weld arddangos y gwaith hwn yn fuan.
Cwestiynau i’r Arweinydd
Cynghorydd M Evans:
Mae un o bob saith o bobl yng Nghymru yn gweithio yn y diwydiant twristiaeth, ac y mae hyn yn cynnwys miloedd o bobl Casnewydd. A oedd yr Arweinydd felly yn erbyn neu o blaid cynnig Llywodraeth Cymru i gyflwyno treth twristiaeth, ac a allai esbonio’r rhesymau pam.
Ymateb:
Teimlai’r Arweinydd fod twristiaeth yn agwedd bwysig o economi Cymru a bod lletygarwch yn rhan o dwristiaeth. Yr oedd gan Gasnewydd lawer i’w gynnig, ac yr ydym hefyd yn cefnogi datblygu mwy o lefydd gwelyau, a’r Ganolfan Gynadledda Ryngwladol. Mae gennym hefyd ein hasedau treftadaeth gan gynnwys y Bont Gludo a Chaerllion, ac y mae ein hanes Rhufeinig yn ddi-ail. O ran y dreth twristiaeth, byddai hyn yn cael ei adael i ddoethineb bob awdurdod lleol unigol; yr oedd hwn yn bwynt allweddol gan ei fod yn galluogi’r 22 awdurdod lleol yng Nghymru i benderfynu ar hyn fesul achos. Mater i’r Cyngor llawn oedd trafod a ddylid cyflwyno treth twristiaeth.
Ategol:
Mae cynghorau eraill yng Nghymru wedi gwneud datganiadau cyhoeddus am dreth twristiaeth, pam nad ydym ni wedi gwneud hyn eto?
Ymateb:
Ni fyddai’r Arweinydd yn gwneud datganiad hyd nes y ceid dadansoddiad llawn o’r holl dystiolaeth, gan gynnwys y wybodaeth ariannol am hyn. Fodd bynnag, pwysleisiodd yr Arweinydd y gefnogaeth wych a roddir gan y Tîm Cefnogi Busnes i bob busnes ledled Casnewydd, gan gynnwys y rhai mawr, bach a chanolig. Y mae’n bwysig cydnabod fod y Cyngor hwn yn cefnogi busnesau, ac y mae hyn yn cael ei ddangos trwy elfen ddewisol y dreth fusnes, a’r ad-daliad gan Lywodraeth Cymru. Byddai’n rhaid i’r wybodaeth ar y pwnc a godwyd gan y Cynghorydd Evans fod yn seiliedig ar dystiolaeth.
Cynghorydd Morris:
Ai’r unig ffordd i wneud apwyntiad ar gyfer y domen oedd ar-lein?
Ymateb:
Dywedodd yr Arweinydd nad dyma’r unig ffordd ac y gallai trigolion hefyd wneud apwyntiad wyneb yn wyneb. Gallai trigolion fynd i’r llyfrgell, yr amgueddfa a’r hybiau i gael gwybodaeth.
Cynghorydd Hourahine:
Ym mis Ionawr, cafwyd dau ddiwrnod o ymwneud â’r cyhoedd yng Nghasnewydd, yn ystod y broses gyllidebu. A oedd yr Arweinydd yn ystyried y byddai unrhyw fudd o fabwysiadu agwedd o’r fath gyda dosbarthu cyllid?
Ymateb:
Byddai llawer o gynghorwyr yn ymwybodol o’r gwaith cyfranogol ar y gyllideb a arweiniwyd gan y Cyngor dros y blynyddoedd diwethaf, a diolchodd yr Arweinydd i gydweithwyr ar y cyngor am waith a wnaed o ran amlygu a chadarnhau ceisiadau a wnaed gan drigolion.
Cytundeb partneriaeth oedd hwn gyda BIPAB a Phartneriaeth Un Casnewydd. Ffordd ydoedd o alluogi cymunedau i gyrchu adnoddau nad oeddent yn cael eu cyfarwyddo gan y Cyngor. Cychwynnodd hyn tua dechrau’r pandemig. Byddai cydweithwyr yn cofio, ar ddiwedd y pandemig, fod y Cyngor wedi cyflwyno gwerth £0.5M o gynllun cymunedol i adfer o covid, wedi ei ddosbarthu trwy’r cynllun cyllidebu cyfranogol. Eleni, nod y rhaglen oedd adeiladu cymunedau cryfach a mwy gwydn, gwella iechyd a lles pobl, ymdrin ag anghydraddoldeb, mynd i’r afael â’r argyfwng newid hinsawdd, a gwneud Casnewydd yn lle gwell i fyw. Cwblhawyd pedair rhaglen mewn cyllidebu cyfranogol, ac awgryma’r dystiolaeth fod hon yn ffordd dda iawn o neilltuo arian. Yr oedd sefydliadau oedd yn bartneriaid hefyd wedi darparu arian ychwanegol. Yr oedd hon yn ffordd bwysig o hwyluso cyfranogi, ac yn ddull o gael dinasyddion i benderfynu lle’r oedd arian cyhoeddus yn mynd, ac yr oedd yn helpu partneriaid a chynrychiolwyr cymunedol i gymryd rhan. Bu’r Arweinydd yn ddiweddar yn Fforwm Menywod Casnewydd lle’r amlygwyd storïau o lwyddiant. Yr oedd gwaith prosiect hefyd yn digwydd ym Mhilgwenlli, gyda rhai a lwyddodd i dderbyn yr arian hwn. Nid yn unig y mae’n ffordd effeithiol o ddosbarthu arian, ond y mae’n ddull o adeiladu cyfalaf cymdeithasol ac yn cynyddu hyder mewn sefydliadau cyllido a grwpiau cymunedol. Bu hyn yn boblogaidd, ac yr oedd ymhell dros 1,000 o bobl wedi cymryd rhan yn y sesiynau hyn, ac yr oedd yr Arweinydd yn falch o’r Tîm Partneriaethau, a arweiniodd y ffordd yn hyn. Yr oedd yn esiampl o ran dosbarthu cyllid ledled Cymru a’r DU.