Agenda item

Cyflwynwyd yr adroddiad gan y Pennaeth Pobl, Polisi a Thrawsnewid, y Rheolwr Polisi a Phartneriaeth a Swyddog y Gymraeg.

Cwestiynau:

Byddai'r Pwyllgor wedi hoffi pe bai’r adroddiad wedi’i gyflwyno’n gynharach yn y calendr craffu oherwydd ei amserlenni.

       Nododd y Pennaeth Pobl, Polisi a Thrawsnewid mai hwn oedd yr adroddiad cyntaf a gyhoeddwyd ac y byddai'n anodd ei gyhoeddi yn gynharach yn y flwyddyn ddinesig. 

Teimlai'r Pwyllgor nad oedd yr adroddiad yn cyflwyno cyflawniadau'r 12 mis blaenorol mor effeithlon ag y gellid bod wedi'i wneud, a nododd y targed o gael miliwn o siaradwyr Cymraeg yng Nghymru erbyn 2050.  Teimlai'r Pwyllgor y gellid cynnwys mwy o wybodaeth yn adran "wrth symud ymlaen" yr adroddiad, a mwy o wybodaeth am hyrwyddo'r Gymraeg. 

Gofynnodd y Pwyllgor sut y cymharodd Casnewydd â chynghorau eraill yng Ngwent a ledled Cymru.

       Nododd y Pennaeth Pobl, Polisi a Thrawsnewid y siom a fynegwyd a phwysleisiodd fod cynllun yr adroddiad wedi’i seilio ar adborth blaenorol ynghylch dod â'r adroddiad yn fyw o ran y ffordd y maent yn gweithio yn erbyn eu cynllun,

       Dywedodd y Pennaeth Pobl, Polisi a Thrawsnewid wrth y Pwyllgor nad oedd gwybodaeth gan Awdurdodau Lleol eraill ar gael i'w chymharu eto ond cytunodd y byddai cymharu yn erbyn Gwent yn fuddiol. 

       Pwysleisiodd y Rheolwr Polisi a Phartneriaeth fod gan yr adroddiad naws mwy bywiog oherwydd adborth o'r llynedd.

       Nododd y Rheolwr Polisi a Phartneriaeth am 6 mis nad oedd Swyddog Polisi'r Gymraeg ond erbyn hyn roedd un yn ei le a oedd yn ymroddedig i fynd ar drywydd cyfleoedd a gwneud defnydd o gyllid. 

       Nododd y Pennaeth Pobl, Polisi a Thrawsnewid y byddant yn dilyn pob cyfle am gyllid beth bynnag yw tymor y cyllid gan fod y cyfan yn fuddiol i Gasnewydd a'i thrigolion.

Holodd y Pwyllgor a oedd Swyddog y Gymraeg yn teimlo y gallai newid ystyrlon ddigwydd o ganlyniad i'w waith.

       Teimlai Swyddog y Gymraeg y byddai datblygu partneriaethau a manteisio ar bob cyfle yn arwain at newid ystyrlon. 

Gofynnodd y Pwyllgor am gynnwys mwy o ddata i ddangos llwyddiannau neu heriau'r strategaeth.  Derbyniodd y Pwyllgor na ddylai'r adroddiad fod yn ddata yn unig.  Gofynnodd y Pwyllgor hefyd am ddadansoddiad o'r mathau o blant mewn ysgolion cyfrwng Cymraeg i dynnu sylw at b’un a oedd unrhyw grwpiau'n colli'r cyfle.

       Cytunodd y Rheolwr Polisi a Phartneriaeth y gallent siarad â gwasanaethau Addysg i gynnwys y data, ond fel arfer cyflwynwyd data CSGA ar wahân mewn Cynlluniau Gwasanaeth ac adroddiadau Canol a Diwedd y Flwyddyn.

       Hoffai'r Pwyllgor gael y ffigurau er mwyn gweld a yw'r canfyddiad yn anghywir.

       Heriodd Rheolwr Polisi a Phartneriaeth y canfyddiad mai plant dosbarth canol yn unig oedd yn dysgu Cymraeg a thynnodd sylw at bwysigrwydd herio a newid y canfyddiad hwn er budd trigolion Casnewydd.

Llongyfarchodd y Pwyllgor y Swyddogion ar dderbyn 5 cwyn yn unig yn ystod y flwyddyn yn ymwneud â'r Gymraeg. Mynegodd y Pwyllgor eu bod yn hoffi'r fformat adrodd a'i fod yn glir ac yn gryno ond eu bod yn teimlo nad oedd angen cymaint o ddata. Teimlai'r Pwyllgor y byddai defnyddio data mwy ystyrlon i ddangos ffigurau, tueddiadau ac esboniadau yn hytrach na chymaint o ddata ag effaith fach ar y gwaith a wnaed yn well ar gyfer dealltwriaeth y Pwyllgor o effaith y Strategaeth. Cytunodd y Pwyllgor y byddai edrych ar Gwent yn deg ac yn ddefnyddiol. 

       Pwysleisiodd y Pennaeth Pobl, Polisi a Thrawsnewid fod yn rhaid iddynt fodloni gofynion yr adroddiad a nododd fod adroddiadau eraill yn cynnwys pethau eraill a allai fod yn ddefnyddiol wrth ddeall yr adroddiad hwn, megis Cynlluniau Gwasanaethau  a'u hadroddiadau Canol a Diwedd y Flwyddyn.

       Mynegodd y Pennaeth Pobl, Polisi a Thrawsnewid fod Casnewydd yn gwneud yn dda o ran cyfartaleddau poblogaeth a bod y data a gyflwynir yn adrodd mwy o stori. 

       Nododd y Pwyllgor y gellid trafod y pwynt hwn yn ddiweddarach i nodi'r argymhelliad. 

       Nododd y Pennaeth Pobl, Polisi a Thrawsnewid y gellid gweithredu unrhyw argymhellion yn yr adroddiad hwn, nid yn un y flwyddyn ganlynol yn unig. 

Nododd y Pwyllgor fod yr adroddiad yn nodi y byddai ymgysylltu yn digwydd gyda phob cymuned ond tynnodd sylw at y ffaith bod cymunedau ffoaduriaid, mudol a lleiafrifoedd ethnig yn cael eu neilltuo yn y pwynt isod. Gofynnodd y Pwyllgor pam eu bod yn cael eu neilltuo ar gyfer gwaith hybu'r Gymraeg. 

       Nododd y Pennaeth Pobl, Polisi a Thrawsnewid y gellid ail-eirio'r pwynt cyntaf yngl?n â phob cymuned gan mai'r pwrpas oedd nodi ymgysylltiad â holl gymunedau Casnewydd.  Nododd y Pennaeth Pobl, Polisi a Thrawsnewid mai'r ail bwynt oedd nodi cymunedau y gellid estyn allan atynt.  Pwysleisiodd y Pennaeth Pobl, Polisi a Thrawsnewid bwysigrwydd estyn allan i'r cymunedau hyn a'i fod yn waith diwylliannol arwyddocaol a oedd wedi dechrau ac a fyddai'n parhau.  

       Cytunodd y Rheolwr Polisi a Phartneriaeth gyda phwysigrwydd estyn allan i gymunedau i wneud iddynt deimlo eu bod wedi'u cynnwys ac yn rhan o'r diwylliant Cymreig.  Cytunodd y Rheolwr Polisi a Phartneriaeth y gellid aileirio'r pwynt cyntaf er eglurder.         Amlygodd yr Uwch Reolwr Cydraddoldeb bwysigrwydd y gwaith hwn a'r astudiaethau academaidd a ddaeth i'r casgliad bod pobl o gefndiroedd lleiafrifol yn wynebu mwy o rwystrau rhag mynediad. Rhoddodd yr Uwch Reolwr Cydraddoldeb sicrwydd wrth y Pwyllgor eu bod yn cymryd camau fel y rhain i fynd i'r afael â'r rhwystrau hyn a rhoi mynediad. Teimlai'r Pwyllgor y dylai Pencampwr y Gymraeg wneud sylw ar yr adroddiad.

       Dywedodd y Pennaeth Pobl, Polisi a Thrawsnewid wrth y Pwyllgor fod pencampwr y Gymraeg a staff y Gymraeg yn gweld yr adroddiad wrth iddo gael ei ysgrifennu.

       Teimlai'r Pwyllgor y dylid cynnwys sylwadau gan Bencampwr y Gymraeg yn yr adroddiad.

       Rhoddodd y Pennaeth Pobl, Polisi a Thrawsnewid wybod i’r Pwyllgor y bydd y rhagair yn yr adroddiad yn cynnwys sylw gan yr Aelod Cabinet a Phencampwr y Gymraeg.

Nododd y Pwyllgor y bydd yr adroddiad hwn yn cael ei ddefnyddio fel offeryn meincnodi a gofynnodd a oedd unrhyw fecanweithiau i gymharu â chyrff llywodraethu eraill, nid dim ond Cynghorau ond awdurdodau fel yr Heddlu, i weld a oes unrhyw ddulliau y gallai Cyngor Dinas Casnewydd elwa o'u defnyddio.

       Nododd y Pennaeth Pobl, Polisi a Thrawsnewid fod bwlch yn y data meincnodi yn ystod Covid gan Lywodraeth Cymru ond y byddai'n gwella mewn adroddiadau yn y dyfodol. 

       Eglurodd y Pennaeth Pobl, Polisi a Thrawsnewid bod gwaith yn cael ei wneud gyda nifer o bartneriaid i sicrhau y gellid ehangu arfer gorau. 

Gofynnodd y Pwyllgor am esboniad o Gr?p yr Iaith Gymraeg.

       Dywedodd Swyddog y Gymraeg wrth y Pwyllgor fod y gr?p hwn yn cynnwys cynrychiolwyr o wahanol feysydd o'r Cyngor sy'n trafod y cynllun gweithredu sy'n cynnwys y Gymraeg, gan adnabod unrhyw heriau neu feysydd o lwyddiant a datblygiad. Dywedodd Swyddog y Gymraeg wrth y Pwyllgor fod y gr?p yn cynnwys cynrychiolaeth o Ofal Cymdeithasol, Adnoddau Dynol, Uwch Reolwyr a Chydraddoldeb a'u bod yn cwrdd bob chwarter i edrych ar faterion, datblygu cynlluniau, ac ati.

Diolchodd y Pwyllgor i'r swyddogion am eu presenoldeb.

1. Casgliadau Adroddiadau’r Pwyllgor

       Cytunodd y Pwyllgor fod yr adroddiad yn adlewyrchiad cywir a theg o berfformiad Cymraeg y Cyngor dros y cyfnod ac yn dangos yr ymrwymiad parhaus i'r Gymraeg a meysydd heriol, llwyddiant a datblygiad. 

       Teimlai'r Pwyllgor fod angen mwy o gydbwysedd yn yr arddull adrodd gyda mwy o ddata meintiol ac ystyrlon, mwy o hyperddolenni at gynlluniau Cyngor perthnasol ar gyfer darllen pellach, data cymharol ag Awdurdodau Lleol tebyg eraill fel awdurdodau yng Ngwent a Chaerdydd. Cytunodd y Pwyllgor y dylid parhau i gynnwys astudiaethau achos ac adborth i bortreadu darlun llawnach.

       Argymhellodd y Pwyllgor y dylid ail-eirio'r blaenoriaethau a amlygir yn Adran 8 er eglurder. 

       Teimlai'r Pwyllgor y dylid cynnwys sylwadau gan Bencampwr y Gymraeg yn yr adroddiad.