To provide an opportunity for Councillors to ask questions to the Leader of the Council in accordance with the Council’s Standing Orders.
Process:
No more than 15 minutes will be allocated at the Council meeting for questions to the Leader of the Council.
The question must be addressed through the Mayor or the person presiding at the meeting and not directly to the person being questioned.
Cofnodion:
Cyn dechrau gyda chwestiynau, gwnaeth yr Arweinydd y cyhoeddiadau canlynol i'r Cyngor:
Cyhoeddiad Tata
Ddiwedd yr wythnos ddiwethaf, gwnaeth Tata ei gyhoeddiad ysgytwol am golli nifer enfawr o swyddi yn ei fusnesau dur yn y DU, yn bennaf yn Port Talbot y mae’r gweithwyr yno’n cynnwys trigolion Casnewydd.
Roedd ei ddatganiad hefyd yn sôn am y posibilrwydd o ddileu swyddi yng ngwaith dur Llan-wern yma yn y ddinas.
Mae'r Cyngor yn deall y gallai hyd at 300 o swyddi gael eu colli yng ngwaith dur Llan-wern dros y blynyddoedd nesaf ac y bydd 2,500 o bobl yn colli eu swyddi yn Port Talbot. Dyma ergyd ofnadwy arall i ddiwydiant a fu unwaith mor bwysig i economi Casnewydd a De Cymru.
Rwy'n si?r ein bod ni i gyd yn meddwl am y gweithwyr hynny, a'u teuluoedd, sydd bellach yn wynebu cyfnod arall o ansicrwydd wrth aros i gael gwybod sut y bydd y cyhoeddiad yn effeithio arnynt.
Bydd ein tîm gwaith a sgiliau ar gael i gynnig cyngor a chymorth i’n trigolion sy'n wynebu colli eu swyddi naill ai yn Llan-wern neu Port Talbot pan fo angen.
Mannau Cynnes
Rwy'n falch o ddweud i gydweithwyr ein bod unwaith eto wedi gallu cefnogi mannau cynnes yng Nghasnewydd y gaeaf hwn.
Hyd yma, mae 16 grant wedi'u dyfarnu i sefydliadau ledled y ddinas sy'n cynnig amgylchedd diogel, croesawgar a chyfforddus i drigolion a allai fod yn ei chael yn anodd gwresogi cartrefi neu sydd mewn perygl o gael eu hynysu.
Mewn partneriaeth â GAVO, mae mwy na £35,000 eisoes wedi'i roi gan ddefnyddio cyllid gan Gronfa Ffyniant Gyffredin llywodraeth y DU.
Mae'n dilyn llwyddiant cynllun tebyg y llynedd pan roddwyd grantiau i 21 gr?p a gyflwynodd 448 sesiwn, gyda dros 6,300 o bobl yn bresennol.
Dyma un o'r ffyrdd rydym yn cefnogi sefydliadau a thrigolion yn ystod yr argyfwng costau byw parhaus.
Mae llawer iawn o waith rhagorol ledled y ddinas gyda chymorth yn cael ei rhoi gan ein staff a'n partneriaid. Mae hyn wedi cynnwys rhoi talebau siopa, aelodaeth Casnewydd Fyw a thocynnau pantomeim i ofalwyr, a chymorth ariannol i fanciau bwyd.
Un arall o'r mentrau hynny oedd ystod eang o weithgareddau am ddim i deuluoedd a phlant a gynhaliwyd ledled y ddinas yn ystod gwyliau Nadolig diweddar ysgolion. Ac fel budd ychwanegol, roeddem hefyd yn gallu partneru gyda Bws Casnewydd i gynnig trafnidiaeth am ddim ar gyfer y sesiynau hynny.
Casgliadau coed Nadolig
Gwnaethom ddechrau'r flwyddyn newydd gyda chynllun positif arall - casglu coed Nadolig go iawn.
Roedd trigolion yn gallu trefnu casgliad carreg drws am ddim – cafodd dros 2,000 o gasgliadau eu trefnu, ac mae pob coeden wedi gwneud ei ffordd i'n cyfleuster compostio mewnol i'w thorri’n ddarnau a'i chompostio.
Ardaloedd chwarae newydd a gwell
Yn gynharach y mis hwn, cefais yr anrhydedd o ymuno â myfyrwyr Heddlu Bach o Ysgol Gynradd Llys Malpas, y Maer a’r Faeres a chydweithwyr yn y Cabinet i nodi cwblhau'r ardal chwarae newydd a gwell yn Darwin Drive ym Malpas.
Mae'r ardal chwarae wedi elwa ar offer chwarae a lloriau newydd sbon, yn ogystal ag ailbaentio'r ffens.
Mae’r offer chwarae newydd sydd wedi'i osod ar y safle yn cynnwys ardaloedd aml-chwarae ar gyfer plant bach a phobl iau, si-so, siglenni newydd a chylchfannau sy'n hygyrch i gadeiriau olwyn.
Dyma’r ardal chwarae ddiweddaraf i gael ei huwchraddio fel rhan o raglen fuddsoddi'r Cyngor i wella ardaloedd chwarae ledled Casnewydd.
Bydd pob ardal chwarae sydd wedi'i chynnwys yn y rhaglen yn cael ei huwchraddio yn dilyn ymgynghori â thrigolion lleol, fel bod eu hanghenion a'u dewisiadau yn cael eu hystyried ar bob cam o'r gwaith.
Mae ymgynghoriadau bellach ar agor ar gyfer ardaloedd chwarae yn Shaftesbury a Sain Silian, felly gwnewch yn si?r eich bod yn mynd i'n gwefan a dweud eich dweud.
Mynd i’r afael â fêps a thybaco anghyfreithlon
Yr wythnos ddiwethaf bu ein tîm safonau masnach unwaith eto yn cymryd rhan mewn ymgyrch amlasiantaethol fel rhan o’r gwaith parhaus o fynd i’r afael â fêps a thybaco anghyfreithlon.
Mae’r swyddogion wedi bod yn hynod lwyddiannus wrth ddatgelu'r ymgyrchoedd hyn, atafaelu’r cynhyrchion anghyfreithlon, cau'r safleoedd a sicrhau erlyniadau.
Ni allaf ddweud llawer mwy gan fod y cyrchoedd diweddaraf hyn yn destun ymchwiliadau parhaus, ond mae'n dangos ein penderfyniad i gael gwared â’r busnesau hyn a ddefnyddir yn aml i ariannu gweithgareddau troseddol.
Hoffwn ddiolch i'r swyddogion ymroddedig sy'n rhan o'r gwaith hwn a'n partneriaid.
Gweithgareddau hanner tymor
Rwyf eisoes wedi sôn am y gweithgareddau teuluol llwyddiannus a gynhaliwyd dros gyfnod y Nadolig - dros wyliau ysgol hanner tymor mis Chwefror, bydd timau'r Cyngor, gan gynnwys ein gweithwyr ieuenctid a chwarae, unwaith eto yn cynnal digwyddiadau am ddim i blant. Bydd y rhain yn cynnwys gweithgareddau cynhwysol i'r teulu cyfan, sesiynau tawel a synhwyraidd.
Bydd gwybodaeth am yr hyn sy'n digwydd yn ystod yr egwyl hanner tymor nesaf yn cael ei chyhoeddi cyn gynted ag y bydd yr holl fanylion ar gael, a byddwn yn annog aelodau i ledaenu'r gair yn lleol. Cynhelir y digwyddiadau mewn gwahanol leoliadau ac maent yn agored i blant o bob rhan o'r ddinas.
Yn olaf, ar ran Cyngor Dinas Casnewydd, hoffwn ddweud diolch enfawr i Sir Casnewydd ar eu buddugoliaeth Un-Dim dros Wrecsam yn Rodney Parade ar y penwythnos. Yn ogystal â phob lwc i'r rheolwr a’r chwaraewyr ar gyfer gêm y Gymdeithas Pêl-droed yng Nghasnewydd yn erbyn Manchester United.
Cwestiynau i’r Arweinydd
Y Cynghorydd Evans:
Oherwydd y cyfyngiad o 15 munud, roedd aelodau'r wrthblaid yn teimlo nad oedd cyfle ganddynt i ofyn cwestiynau, felly gwrthododd y Cynghorydd Evans y cyfle i ofyn cwestiwn.
Y Cynghorydd Morris:
Pryd fyddai'r Arweinydd yn mynd i’r afael â chyllideb y Cyngor, yn torri'r gwastraff ac yn dechrau sicrhau gwerth am arian ar gyfer gwasanaethau ac yn darparu cynnydd realistig mewn cyfraddau na fyddai'n brifo'r bobl a gynrychiolwyd.
Ymateb:
Dywedodd yr Arweinydd wrth gydweithwyr nad hon oedd y drafodaeth ar y gyllideb ond y cwestiynau rheolaidd i'r Arweinydd ac felly nid oedd yn gallu gwneud sylwadau ar ganlyniadau'r ymgynghoriad nad oedd wedi'i gwblhau hyd yma.
Fodd bynnag, gwnaeth yr Arweinydd rai pwyntiau cyffredinol ar y gyllideb ac ar gyllid i'r holl Aelodau. Fis diwethaf, ar 12 Rhagfyr, roedd sesiwn hyfforddi ar gael i bob aelod ar y cyllid a'r gyllideb. Cynhaliwyd sesiwn hyfforddi debyg ym mis Rhagfyr y llynedd. Roedd y rhain yn ddau gyfle i’r Aelodau ddatblygu dealltwriaeth o gyllid awdurdod lleol. Er bod hyfforddiant ar waith, roedd gwahaniaeth rhwng refeniw, cyfalaf a chronfeydd wrth gefn mewn perthynas â'r gyllideb. Gallai'r Pennaeth Cyllid roi nodyn manylach i’r Aelodau i'w helpu i ddeall y gwahaniaeth rhwng cronfeydd wrth gefn a chronfeydd wrth gefn clustnodedig.
Gwnaeth yr Arweinydd bwynt hefyd ar danwariant cyllidebol, adroddwyd yn rheolaidd i'r Cabinet a'r Cyngor ar gynnydd yn erbyn y Cynllun Ariannol Tymor Canolig (CATC). Fel y gwyddom, mewn unrhyw flwyddyn benodol, efallai y bydd gwariant yn amrywio. Er enghraifft, ar gyfer eleni, ac ar yr adeg hon, adroddwyd yn ôl ar gost gynyddol gofal cymdeithasol, y pwysau cynyddol gyda digartrefedd a sut yr effeithiodd ar wariant. Cyflwynwyd adroddiad ar sawl achlysur bod gorwariant ar y pwynt mewn amser yn y meysydd hynny. Ar adeg y cyfarfod, roedd y rhagolygon yn parhau i ddangos gorwariant oherwydd y pwysau ar wasanaethau. Roedd yn bwysig deall, er bod y flwyddyn ariannol yn dod i ben ar 31 Mawrth, nad oedd y Cabinet yn gallu ystyried cyfrifon wedi'u cymodi tan fis Mehefin neu fis Gorffennaf a dyma lle byddai gorwariant neu danwariant yn cael ei ddarganfod. Os oedd y Cyngor yn dal i fod â gorwariant ar y pwynt hwn, yna rhaid gwneud darpariaeth, sef rhaid ystyried Cyllid yn rhywbeth sy'n hyblyg ac nad yw'n gyson ar unrhyw un adeg mewn amser ac wrth ystyried patrymau gwario, yn enwedig o ran y gyllideb refeniw, yn ymwneud â rhagolygon gwariant. Unwaith eto, cynigiodd yr Arweinydd y byddai'r Pennaeth Cyllid, cyn y drafodaeth ar gyllid, yn dosbarthu nodyn briffio i’r aelodau etholedig yn nodi'r pethau sylfaenol mewn perthynas â chyllid, er mwyn rhoi hyder iddynt yn eu cyfraniad at y drafodaeth ar y gyllideb.
Y Cynghorydd Drewett:
A allai'r Arweinydd roi'r wybodaeth ddiweddaraf am galendr digwyddiadau Dinas Casnewydd a dangos effaith gadarnhaol y digwyddiadau hyn ledled y ddinas.
Ymateb:
Roedd yr Arweinydd yn falch o argymell bod cynghorwyr yn edrych ar y dudalen we Digwyddiadau Casnewydd. Gall pob gr?p a gwahanol fusnesau a sectorau gwirfoddol lwytho eu digwyddiadau i'r dudalen. Mae hyn yn golygu bod calendr cyfoes o ddigwyddiadau sy’n digwydd ledled y ddinas. Mae'r Arweinydd yn falch o'r datblygiad hwn sy’n dod â phopeth ynghyd ar gyfer dinasyddion ac ymwelwyr.
O ran tystiolaeth, mae'n anodd ei chasglu ond mae'r Arweinydd yn falch o ddweud, yn ôl data o'r feddalwedd gyfrif swyddogol, fod nifer yr ymwelwyr yng nghanol y ddinas am y cyfnod hyd at ddiwedd mis Hydref 2023 5.3% yn fwy na 10 mis cyntaf 2019. Hon oedd y flwyddyn fasnachu olaf cyn Covid. Felly, roeddem yn dechrau gweld adferiad ac roedd y feddalwedd a oedd yn cael ei defnyddio’n helpu i dynnu sylw at y gwahaniaeth yr oedd effaith y digwyddiadau’n ei chael. Roedd yr Arweinydd yn falch o'r ystadegau a ledled Cymru roedd nifer yr ymwelwyr ar gyfer yr un cyfnod wedi gostwng 13% ac yn y DU cyfan wedi gostwng bron 14%. Roedd y rhan fwyaf o'r digwyddiadau hyn yn rhad ac am ddim ac yn cynnig cyfleoedd i ddinasyddion fynychu digwyddiadau, roedd hefyd yn helpu i dynnu sylw at Gasnewydd. Yn ôl yr Ardal Gwella Busnes (AGB) denodd y digwyddiad ar drywydd y Nadolig bron i 9,000 o ymwelwyr, gwnaeth hyn wahaniaeth i fusnesau a denodd ymwelwyr i siopa yng nghanol y ddinas yn ystod y cyfnod hwn.
Cafwyd nifer o ddigwyddiadau nodedig yn 2023, fel Diwrnod Cenedlaethol Lluoedd Arfog Cymru, roedd gweld teuluoedd a phobl ifanc yn cymryd rhan mewn gweithgareddau a'r cyngerdd am ddim gyda'r nos yn anhygoel. Digwyddiadau eraill a gynhaliwyd oedd y Sblash Mawr, Balchder yn y Porthladd, yr ?yl Fwyd, Terfysg Casnewydd a'r parêd yng ngolau ffaglau hyfryd. Roedd Casnewydd, fel Cyngor Dinas, yn cefnogi grwpiau ac unigolion i wneud ein dinas yn gyrchfan i bawb. Roedd busnesau yn dechrau datblygu ledled y ddinas oherwydd digwyddiadau ac fel cynghorwyr, ni ddylem anghofio'r buddion y gall y calendr digwyddiadau eu cynnig. Roedd yr Arweinydd yn edrych ymlaen at weld cydweithwyr yn mynd i ddigwyddiadau yn ystod 2023, yn enwedig 80 mlwyddiant D-Day.