a) Cyflwyniad gan Swyddog
b) Trafodaeth a chwestiynau i’r Pwyllgor
c) Casgliad ac argymhellion
Cofnodion:
Gwahoddedigion:
- Rhys Cornwall – Cyfarwyddwr Strategol – Trawsnewid a Chorfforaethol
- Tracy McKim - Pennaeth Pobl, Polisi a Thrawsnewid
- Janice Dent - Rheolwr Partneriaeth a Pholisi
- Joseph Chambers – Swyddog y Gymraeg
Rhoddodd y Pennaeth Pobl, Polisi a Thrawsnewid (PPTh) drosolwg, a chyflwynodd y Rheolwr Polisi a Phartneriaeth yr adroddiad i’r Pwyllgor.
Trafodwyd y canlynol:
· Gofynnodd y Pwyllgor a oedd yr Eisteddfod a drafodwyd yn yr adroddiad yn ddigwyddiad penodol i Gasnewydd. Rhoddwyd gwybod i'r Pwyllgor mai Eisteddfod fach oedd hi, digwyddiad Casnewydd a oedd ar wahân i'r Eisteddfod Genedlaethol.
· Mynegodd y Pwyllgor bryder ynghylch y nifer ecwitïol sy'n dewis y Gymraeg mewn ysgolion yn dilyn materion tebyg a godwyd y llynedd. Rhoddwyd gwybod i'r Pwyllgor y byddai data yn cael ei gynnwys yn yr adroddiad Addysg Gymraeg i’w gyflwyno i’r Pwyllgor Craffu Perfformiad - Pobl ond gellid cyfeirio ato yma os dymunir. Dywedodd y Pwyllgor y bydd siarad Cymraeg yn bwysicach yn y dyfodol, felly mae sicrhau ymgymeriad teg yn hanfodol. Dywedodd y Cyfarwyddwr Strategol wrth y Pwyllgor y gallai fod am gysylltu â'r Pwyllgor Craffu Perfformiad - Pobl i ofyn iddo ganolbwyntio ar y nifer sy'n dewis addysg cyfrwng Cymraeg wrth graffu ar yr adroddiad Addysg Gymraeg.
· Gofynnodd y Pwyllgor lle gellir dod o hyd i gopïau o Safonau’r Gymraeg y cyfeiriwyd atynt. Rhoddwyd gwybod i'r Pwyllgor fod dolenni o fewn yr adroddiad ond y gellir eu darparu ar wahân os oes angen.
· Gofynnodd y Pwyllgor sut y cafodd llwyddiannau eu monitro o fewn y cynllun Iaith Gymraeg 5 mlynedd. Rhoddwyd gwybod i'r Pwyllgor fod tablau yn yr adroddiad a oedd yn amlinellu peth o'r data a ddefnyddiwyd, ond y daeth adroddiadau ehangach o ddata'r Cyfrifiad. Dywedwyd wrtho fod nifer y myfyrwyr cyfrwng Cymraeg yn cynyddu bob blwyddyn. Dywedodd y Cyfarwyddwr Strategol wrth y Pwyllgor nad oedd data'r Cyfrifiad yn cynnig darlun cyfan oherwydd, yn ystod y cyfnod rhwng 2011 a 2021, cynyddodd poblogaeth Casnewydd ond gostyngodd cyfran y siaradwyr Cymraeg. Dywedodd fod angen hyrwyddo ymwybyddiaeth a hygyrchedd o ran y Gymraeg ac addysg cyfrwng Cymraeg i rannau o'r boblogaeth lle nad Cymraeg yw’r iaith frodorol.
· Nododd y Pwyllgor y ffocws ar recriwtio, cadw a datblygu siaradwyr Cymraeg ar draws holl wasanaethau’r Cyngor, a bod Atodiad 2 yn dangos meysydd sydd angen mwy o ddatblygiad, gyda Chyfarwyddwyr Strategol ar lefel sylfaenol yn unig. Gofynnodd y Pwyllgor am gynlluniau ar gyfer canolbwyntio ar feysydd y Cyngor sydd â'r angen mwyaf. Rhoddwyd gwybod i'r Pwyllgor am gwrs sylfaenol 10 awr ar-lein, gyda ffocws ar feysydd fel Gwasanaethau Cymdeithasol ac Addysg oherwydd gofynion. Roedd Swyddog y Gymraeg hefyd yn hyrwyddo'r defnydd o'r Gymraeg mewn cyflogaeth, fel swyddi sydd ar gael o fewn y Cyngor, mewn ysgolion cyfrwng Cymraeg. Defnyddir Cymraeg achlysurol yn eang ar draws y sefydliad. Nododd y Rheolwr Polisi a Phartneriaethau fod 4 aelod o staff y ganolfan gyswllt yn siarad Cymraeg. Dywedodd y Cyfarwyddwr Strategol wrth y Pwyllgor fod y Prif Swyddog Gweithredol yn defnyddio'r Gymraeg yn rheolaidd ac roedd y Cyfarwyddwr Strategol wedi ymrwymo i ddilyn y cwrs 10 awr. Tynnodd sylw at y ffaith bod y model blaenorol yn heriol i uwch staff oherwydd cyfyngiadau amser, ond bod y model newydd yn fwy hyblyg. Rhoddwyd gwybod i'r Pwyllgor mai'r Gynhadledd Staff sydd ar ddod fydd yr un ddwyieithog gyntaf. Tynnodd Hyrwyddwr y Gymraeg sylw at bwysigrwydd sicrhau bod dysgwyr yn dod i gysylltiad â'r iaith er mwyn magu hyder.
Sylwadau ac argymhellion
· Egluro bod yr Eisteddfod fach sydd wedi'i chynllunio ar gyfer y flwyddyn nesaf yn ddigwyddiad Casnewydd sydd ar wahân i'r Eisteddfod Genedlaethol, ac egluro pwrpas a manteision y fenter hon ar gyfer y gymuned Gymraeg ac addysg Gymraeg yng Nghasnewydd.
· Cynnwys mwy o wybodaeth am y Cynllun Strategol Cymraeg mewn Addysg a nifer y disgyblion sy'n derbyn addysg cyfrwng Cymraeg fesul gwahanol grwpiau o ddisgyblion, fel canran y disgyblion o wahanol gefndiroedd, ethnigrwydd a galluoedd sy'n cael mynediad at addysg cyfrwng Cymraeg, a'r heriau a'r cyfleoedd i gynyddu'r nifer sy'n ei derbyn.
· Bod yr Ymgynghorydd Craffu yn anfon yr adroddiad i’r Pwyllgor Craffu Perfformiad - Pobl i wahodd adborth ac awgrymiadau ar y Cynllun Strategol Cymraeg mewn Addysg ac i gryfhau'r cysylltiad rhwng y ddau adroddiad
Dogfennau ategol: