Agenda item

4.1  Rhoddodd y Cyfarwyddwr Strategol, Trawsnewid a Chorfforaethol amlinelliad byr ar yr adroddiad yn absenoldeb y Pennaeth Cyllid.  Roedd y Rheolwr Budd-daliadau hefyd yn bresennol ar gyfer unrhyw gwestiynau technegol yr oedd y Pwyllgor yn dymuno eu codi.

4.2   Yn dilyn adroddiad Archwilio Cymru 'Diweddariad Ardystio Grantiau a Ffurflenni -– Cyngor Dinas Casnewydd' a gyflwynwyd i'r Pwyllgor Llywodraethu ac Archwilio ym mis Mai 2024, gofynnodd y Pwyllgor am yr adroddiad hwn ac roedd yn nodi cyd-destun yr archwiliad cymhorthdal ??budd-dal tai, a'r camau sy'n cael eu cymryd i fynd i'r afael â'r materion a godwyd.

4.3   Roedd y materion a godwyd gan y Pwyllgor yn ymwneud â ffioedd archwilio uwch mewn cysylltiad â chais yr Adran Gwaith a Phensiynau (DWP) am fudd-daliadau tai. Amlygodd yr adroddiad y gwahaniaeth rhwng ffioedd archwilio 20/21 a 21/22 Casnewydd yn erbyn cyfartaledd Cymru.  Roedd Casnewydd yn uwch na chyfartaledd Cymru mewn perthynas â'r archwiliad 20/21 a chynyddodd y ffioedd y flwyddyn ganlynol i adlewyrchu hyn.  Dangoswyd hyn yn y tabl ar dudalen 26.

4.4   Roedd y gwallau a nodwyd yn yr adroddiad, yn ymwneud â phenderfyniadau hawlio yn ystod cyfnod y pandemig.  Rhan o hyn oedd hwyluso llety pobl ddigartref yn ystod y pandemig.

4.5   Roedd pwysau sylweddol hefyd ar y tîm mewn perthynas â nifer yr aelwydydd mewn llety dros dro.

4.6  Cafodd cyfres o newidiadau sylw yn yr adroddiad ac roedd gwelliannau eisoes yn digwydd yn dilyn yr archwiliad, oedd yn cynnwys ailstrwythuro a newidiadau i'r systemau.

4.7   Cyfeiriodd H Goddard, Archwilio Cymru at archwiliad 2022/23 a oedd bron â chael ei gwblhau a nododd y bu gwelliannau fel yr amlinellwyd yn yr adroddiad.  Roedd rhai camgymeriadau o hyd, ond roedd hyn yn ddisgwyliedig.  Y gobaith oedd y byddai diweddariad ar yr archwiliad diweddar yn cael ei ddarparu i'r Pwyllgor yn yr Hydref.

Sylwadau Aelodau'r Pwyllgor:

4.8  Dywedodd y Cadeirydd ei bod yn braf gweld Casnewydd ar y trywydd iawn, gyda chyfartaledd Cymru yn mynd i fyny a Chyfartaledd Casnewydd yn mynd i lawr.

4.9  Cyfeiriodd Mr Reed at y tabl ar dudalen 26, o'i gymharu â Chaerdydd ac Abertawe roedd yn edrych fel pe bai gan Gasnewydd lefelau llawer uwch o lety dros dro na'r cyfartaledd.  Dywedodd y Rheolwr Budd-daliadau Tai fod hyn yn gywir, a bod y niferoedd hyn wedi cynyddu'n ddramatig yng Nghasnewydd.  Ychwanegodd Mr Reed fod gan y tîm lwyth achos enfawr i'w gyflawni ac wrth ddelio â'r niferoedd ychwanegol o'i gymharu ag Awdurdodau Lleol eraill, roedd disgwyl mwy o wallau oherwydd y niferoedd dan sylw. Bydd y Cyfarwyddwr Strategol, Trawsnewid a Chorfforaethol yn cysylltu â'r Pennaeth Tai a Chymunedau i gael ffigurau ar dai dros dro i ddarparu cyd-destun i'r Pwyllgor.

4.10       Cyfeiriodd Dr Barry at baragraff 8 o fewn yr adroddiad, a gofynnodd faint o drafodion yr oedd hyn yn eu cynrychioli, a beth oedd canran y gwallau oedd yng nghyd-destun y ffigur hwn.  Cadarnhaodd y Rheolwr Budd-daliadau y byddai'r ffigurau hyn yn cael eu darparu i'r Pwyllgor.  Cytunodd y Cyfarwyddwr Strategol, Trawsnewid a Chorfforaethol fod hyn yn bwysig ac y byddai'n darparu canrannau i'r Pwyllgor.  Amlygwyd hefyd fod gan wahanol eiddo maint gyfraddau Lwfans Tai Lleol gwahanol ynghlwm wrthynt, sy'n gwneud cyfrifiadau pob hawliad yn gymhleth iawn.

4.11       Soniodd Dr Barry hefyd, ym mharagraff 28, ei fod yn tynnu sylw at y nifer sylweddol o wallau a gafodd eu lleihau, a gofynnodd am eglurhad ar natur y gwallau hyn.

4.12       Yng ngoleuni'r ymholiadau a godwyd, gofynnodd y Cadeirydd i'r Cyfarwyddwr Strategol, Trawsnewid a Chorfforaethol a'r Rheolwr Budd-daliadau ddarparu'r ffigurau hyn ar gyfer y Pwyllgor. 

4.13       Gwnaeth Mr Reed sylw ar y dull pragmatig a gymerwyd gan y staff yn ystod y pandemig a diolchodd i swyddogion, o dan yr amgylchiadau, mai dyma'r dull cywir i'w gymryd yn ystod y cyfnod hwnnw.

4.14       Dywedodd Mr Reed hefyd mai'r cyfeiriad teithio tuag at gyfraddau safonol yw'r ffordd gywir o weithredu a chanmolodd swyddogion ar sut roedden nhw'n delio â'r sefyllfa, yn enwedig wrth ddelio â phobl mewn sefyllfaoedd heriol.

Penderfyniad:

4.15       Bod Aelodau'r Pwyllgor Llywodraethu ac Archwilio yn nodi sylwadau'r

adroddiad.

4.16       Hefyd, gwnaeth y Pwyllgor nifer o argymhellion ar gyfer darparu rhagor o wybodaeth:

·         Darparu ffigurau ar gynnydd mewn angen tai dros dro a chymharu ag ardaloedd eraill yng Nghymru i ddarparu cyd-destun ar niferoedd.

·         Rhoi eglurder ar nifer y trafodiadau y cyfeirir atynt ym mharagraff 8 yr adroddiad, a chanran y gwallau yng nghyd-destun y ffigur hwn. 

·         Rhoi eglurhad ar natur y gwallau a oedd wedi lleihau'n sylweddol fel y cyfeirir atynt ym mharagraff 28.