Cofnodion:
Cyflwynodd yr Arweinydd yr adroddiad i'r Cabinet a chadarnhaodd ei fod yn cynnwys canlyniadau'r ymgynghoriad ar y gyllideb ddrafft a nodwyd yn y cyfarfod ym mis Rhagfyr 2019 a'r sefyllfa bresennol ar amlen ariannu'r Cyngor ar ôl derbyn y grant cynnal refeniw drafft ar gyfer 2020/21.
O ystyried yr uchod, mae angen i’r Cabinet gytuno’r cynigion cyllideb terfynol, gan gynnwys lefel y Dreth Gyngor a argymhellwyd. Caiff lefel y Dreth Gyngor ei hadolygu a'i chytuno yng nghyfarfod y Cyngor Llawn ddydd Iau 27 Chwefror 2020.
Roedd y gyllideb ddrafft yn seiliedig ar nifer o dybiaethau, a'r un allweddol oedd setliad y Grant Cynnal Refeniw ond hefyd, er enghraifft, ar bethau fel lefelau darpariaeth ar gyfer codiadau cyflog a chynnydd mewn prisiau contractau.
Cadarnhaodd yr Arweinydd, ers cyhoeddi'r gyllideb ddrafft, fod yr awdurdod wedi cael:
· cadarnhad o’r grant cynnal refeniw;
· cadarnhad o’r symiau ardollau;
· cadarnhad o gynnydd isafswm cyflog y DU (sy'n effeithio ar nifer o brisiau contractau gofal cymdeithasol allweddol);
· mae trafodaethau cyflog cenedlaethol ar gyfer staff Llywodraeth Leol wedi parhau;
· mae cwpl o gynigion newydd ar gyfer arbedion yn y gyllideb wedi'u cadarnhau hefyd, nad oes angen ymgynghori'n ehangach â'r cyhoedd yn eu cylch, ac sy'n cael eu gweithredu o dan ddirprwyaethau Penaethiaid Gwasanaethau.
Dangosir y sefyllfa ar ddyddiad heddiw a sut y mae'r sefyllfa wedi newid ers y gyllideb ddrafft a adroddwyd ym mis Rhagfyr 2019 yn nhabl 2 yr adroddiad. Yn gryno:
· roedd bwlch yn y gyllideb o tua £5.6 miliwn bryd hynny;
· roedd y grant cymorth refeniw yn well na'r disgwyl yn rhoi tua £7.3 miliwn yn fwy o gyllid nag a dybiwyd i ddechrau;
· arbedion o tua £5.2 miliwn a nodwyd eisoes ym mis Rhagfyr 2019 a nodwyd dau gynnig arall a oedd yn cyfateb i £300,000;
· ystyried a chymeradwyo pwysau cost pellach o £1.8 miliwn (a ddangosir yn nhabl 1) gan y Cabinet a manteisio ar y cyfle i atal y ddibyniaeth ar gronfeydd wrth gefn er mwyn mantoli'r gyllideb.
Manylir ar y pwysau o ran costau ac arbedion newydd o fewn yr atodiadau ar gyfer costau a chynilion yn yr adroddiad sydd wedi arwain at sefyllfa heddiw o falans o £3.9 miliwn mewn llaw.
Wrth ystyried beth i'w wneud â'r balans mewn llaw, ystyriodd y Cabinet yr adborth i'r ymgynghoriad ar y gyllideb – ar y cynigion drafft eu hunain a'r asesiadau effaith drafft cysylltiedig ar degwch a chydraddoldeb (AEDCh). Lle bo angen, mae'r AEDCh wedi cael ei ddiweddaru ac mae'r Cabinet wedi ystyried y rhain wrth ddod i benderfyniad terfynol.
Roedd yr Arweinydd yn falch o weld y gwaith yr oedd y Comisiwn tegwch wedi'i wneud ar ddatblygu matrics newydd i gynorthwyo eu hymateb i'r ymgynghoriad.
Diolchodd yr Arweinydd i'w chydweithwyr yn y Cabinet am y sylw a dalwyd i'r broses ymgynghori a'r diwydrwydd a roddwyd i'r ymatebion a ddaeth i law; diolchodd yr Arweinydd i bawb a ymatebodd i'r ymgynghoriad hefyd. Mae manylion yr ymarfer a nifer yr ymatebion a gafwyd wedi'u cynnwys yn adran 6 yr adroddiad; Nododd yr arweinydd y canlynol:
· 3,800 o ymatebion gan y cyhoedd, y nifer uchaf a dderbyniwyd hyd yn hyn;
· Digwyddiad cyhoeddus llwyddiannus a gynhaliwyd yng Nghanolfan Casnewydd;
· Adborth gan nifer o sefydliadau sy'n cynrychioli grwpiau defnyddwyr a phartïon â diddordeb yn ogystal â grwpiau mewnol y Cyngor fel pwyllgorau craffu yn ogystal â Chomisiwn Tegwch y Cyngor.
Aeth yr arweinydd ymlaen i siarad am benderfyniadau'r gyllideb derfynol a chadarnhaodd fod y Cabinet wedi ystyried yr holl adborth a chyngor a'r cynigion terfynol canlynol ynghylch sut i ddefnyddio'r balans mewn llaw o £3.9 miliwn, a lefel y Dreth Gyngor, wedi'i gwneud:
O ran buddsoddi, mae'r Cabinet yn bwriadu buddsoddi:
· £1.4 miliwn yn ychwanegol mewn cyllidebau ysgolion;
· £250,000 yn ychwanegol yng nghyllidebau TGCh y Cyngor i gyflymu ffyrdd modern o weithio a digideiddio;
· £70,000 mewn hyfforddiant datblygu rheolwyr i helpu i baratoi'r Cyngor ar gyfer heriau parhaus;
· £292,000 mewn ffioedd gofal maeth i sicrhau bod ffioedd y Cyngor yn agosach at lefel Cyngor Gwent sy'n talu'r lefelau gorau a chreu'r sylfaen i ddenu a chadw'r partneriaid gwerthfawr hyn ym maes gofal cymdeithasol plant;
· £90,000 yn yr adran addysg i gryfhau trefniadau llywodraethiant gydag ysgolion;
· £120,000 yng ngwasanaethau ieuenctid y ddinas (cadarnhaodd yr Arweinydd yr ymgynghorir â'r Cyngor Ieuenctid yngl?n â'r ffordd orau o ddefnyddio'r arian hwn);
· *£80,000 wrth gefnogi'r defnydd o gartrefi gwag unwaith eto drwy ostyngiadau yn y dreth gyngor gan ddefnyddio pwerau disgresiwn y Cyngor (Cadarnhaodd yr arweinydd y bydd polisi manwl yn cael ei ddatblygu i gefnogi hyn;
· *£60,000 mewn rhyddhad ardrethi dewisol i grwpiau cymunedol ac ieuenctid ar draws y ddinas lle maent yn defnyddio eu hadeiladau eu hunain (cadarnhaodd yr Arweinydd y bydd polisi manwl yn cael ei ddatblygu i gefnogi hyn.
· £210,000 mewn mentrau glanhau a diogelwch yng nghanol y ddinas;
· £193,000 i'r gwasanaeth budd-daliadau.
· * Cadarnhaodd yr Arweinydd y bydd gwaith yn dechrau adeiladu ar y ddau fuddsoddiad uchod (wedi'u marcio *) cyn gynted â phosibl i ddarparu'r cymorth gorau posibl i fusnesau. Eisoes ar waith y mae'r cynlluniau rhyddhad ardrethi busnes sy'n cael eu hariannu gan Lywodraeth Cymru (busnesau bach a rhyddhad y stryd fawr). Bydd gwaith pellach yn cael ei wneud i weld pa gymorth y gellir ei ddatblygu o ran ardrethi busnes megis cronfa galedi neu ryddhad penodol.
Cadarnhaodd yr Arweinydd y gwelliannau canlynol i'r cynigion presennol:
· Dileu'r arbediad drafft o £75,000 o gontract Barnardos a chynnal y lefel bresennol o waith ataliol gan y bartneriaeth hon;
· Dileu'r arbediad drafft o £475,000 o ddefnyddio cronfeydd cyfalaf cyfredol i ariannu gwariant cyfalaf o 2019/20. Bydd hyn yn gwella hyblygrwydd gwariant cyfalaf y Cyngor yn y dyfodol (mae hyn yn cysylltu yn ôl â thrafodaethau ar yr adroddiad blaenorol);
· Dileu'r arbediad drafft o £45,000 yn 2020/21 ac yn y blynyddoedd i ddod, o atal y Cymorth Cludiant ôl-16 ar gyfer plant ysgol;
· Lleihau'r arbediad drafft mewn grantiau gofal cymdeithasol o £22,000 a pheidio â chynnwys y gostyngiadau a ddangosir ar gyfer Pobl yn Gyntaf a MIND;
· Lleihau'r cynnydd arfaethedig yn y dreth gyngor i 6.95% - cynnydd wythnosol band A-C o rhwng £1.00 a £1.33 yr wythnos. Mae dwy ran o dair o aelwydydd yn perthyn i'r bandiau hyn. Dyma'r Dreth Gyngor sydd ei hangen sy'n sail i'r gyllideb gyffredinol a bydd yn rhaid ei chytuno yng nghyfarfod y Cyngor ar 27 Chwefror.
Rhoddodd yr Arweinydd ragor o fanylion am gynigion y gyllideb:
O ran ysgolion, mae adran 4 yr adroddiad yn ymdrin ag ariannu ysgolion. Dyrannodd y gyllideb ddrafft gyllid ychwanegol newydd o tua £4.4 miliwn i ysgolion. Dyrannodd y setliad drafft gyllid parhaol ar gyfer costau sylfaen untro a ariennir ar hyn o bryd a byddai'r gyllideb ysgolion gyda'i gilydd wedi gweld cynnydd o tua £9 miliwn – neu 9.4%.
Dim ond £4.4 miliwn sy'n gyllid newydd ac ychwanegol. Y £4.4 miliwn yw'r cynnydd mewn costau a gyfrifwyd ar gyfer 2020/21, gan gynnwys costau ysgolion newydd a nifer y disgyblion sy'n tyfu, ac felly mae'n cynnal sefyllfa bresennol ysgolion, ond nid yw'n ei gwaethygu na'i gwella.
Ar hyn o bryd, mae ysgolion yn gorwario'n sylweddol ar eu cyllidebau – tua £3.5 miliwn yn seiliedig ar yr amcangyfrifon diweddaraf ac, ar y sail hon, ni fyddai gan ysgolion gronfeydd wrth gefn ar ddiwedd y flwyddyn ariannol, ar y cyfan. Felly, nid oes hyblygrwydd i ariannu gorwariant pellach o gronfeydd wrth gefn yr ysgol ei hun a byddai'n cael ei ysgwyddo gan gyllideb gyffredinol y cyngor a chronfeydd wrth gefn eraill i ariannu unrhyw orwariant pellach. Cadarnhaodd yr Arweinydd nad oes unrhyw gronfeydd wrth gefn heb eu dyrannu i wneud hyn.
Bydd y cyllid ychwanegol o £1.4 miliwn yn helpu ysgolion i weithredu o fewn eu cyllid ond mae'n ddyletswydd ar ysgolion i gyflwyno eu cynlluniau arbed costau eu hunain yn ogystal â hyn. Mae hefyd yn rhagweld cynnydd mewn grantiau penodol i ysgolion; mae'n rhaid i ysgolion weithredu o fewn eu cyllid y flwyddyn nesaf a gwneud camau i adfer eu hunain o ddiffyg, lle mae diffyg yn bod.
Mae'r Cyngor wedi cydnabod y pwysau ariannol mewn ysgolion drwy ddyrannu'r swm llawn o gynnydd mewn costau a aseswyd y flwyddyn nesaf i ddechrau, ac mae bellach yn darparu hyd yn oed mwy o gyllid.
Symud ymlaen at y Dreth Gyngor. Dywedodd yr Arweinydd ei bod yn hysbys iawn bod Treth Gyngor Casnewydd yn isel o gymharu â bron pob Cyngor arall yng Nghymru ac yn wir, ledled y DU. Fodd bynnag, mae i hyn oblygiadau ar gyllid y Cyngor:
· Mae cyllideb y flwyddyn bresennol tua £8.3 miliwn islaw lefel ei Asesiad Gwario Safonol – y swm hwnnw a gyfrifir gan Lywodraeth Cymru er mwyn i'r Cyngor ddarparu gwasanaethau ar sail lefel safonol y Dreth Gyngor;
· O ran ei safle yng Nghymru ar ei sefyllfa gyllidebol yn erbyn yr Asesiad Gwario Safonol – mae Cyngor Dinas Casnewydd yn safle 19 o ran y rhai gaiff eu hariannu waethaf ar hyn o bryd;
· Casnewydd sydd â’r lefel Treth Gyngor ail isaf yng Nghymru.
Tan eleni, nid yw'r Grant Cynnal Refeniw, sy'n ariannu tua 75% o wariant net y Cyngor ar y gyllideb, wedi bod yn cynyddu. Ar yr un pryd, mae'r gyllideb wedi gorfod ymdopi â chynnydd mewn prisiau (chwyddiant) a mwy o alw ar y gyllideb, yn enwedig ym maes gofal cymdeithasol ac ysgolion. Yn y cyd-destun hwn, mae Treth Gyngor gymharol isel y Cyngor yn heriol iawn pan fydd yn anelu at roi'r cymorth gorau y gall i'r bobl fwyaf agored i niwed mewn cymdeithas a phoblogaeth sy'n tyfu.
Mae'r Cyngor wedi gwneud arbedion sylweddol dros lawer o flynyddoedd i fantoli cyllideb y Cyngor yn ogystal â chynyddu'r Dreth Gyngor. Mae'r gyllideb ar gyfer 2020/21 yn cael ei mantoli drwy tua £4.3 miliwn o incwm Treth Gyngor ychwanegol a £6k o arbedion. Mae'r cynnydd yn Nhreth Gyngor y ddinas ers 2015/16 wedi bod yn is na thua hanner y cynghorau eraill yng Nghymru.
Bydd y cynnydd a gyhoeddwyd heddiw yn:
· Dal i osod Casnewydd ymhlith y cynghorau â’r Dreth Gyngor isaf yng Nghymru;
· Bydd y gyllideb yn dal i fod yn is nag Asesiad Gwario Safonol y Cyngor – o £9.2 miliwn wrth i'r gyfradd safonol o dreth gyngor a dybir wrth gyfrifo Asesiadau Gwario Safonol y Cyngor godi 7.1%;
· Yn nhermau arian parod, mae'r cynnydd yn cynrychioli cynnydd wythnosol o:
§ £1.00 ar gyfer aelwyd Band A;
§ £1.16 ar gyfer aelwyd Band B ac,
§ £1.33 ar gyfer aelwyd Band C.
§ Cadarnhaodd yr arweinydd fod cymorth ar gael drwy gynllun gostyngiadau'r Dreth Gyngor ar gyfer yr aelwydydd hynny sy'n gymwys i gael y gostyngiad;
· Bydd y cynnydd yn galluogi’r Cyngor i fuddsoddi mewn gwasanaethau:
- £0.5 miliwn mewn ysgolion
- £4 miliwn mewn gofal cymdeithasol, ac,
- £800,000 i gyflawni'r addewidion a nodir yn y Cynllun Corfforaethol.
Dywedodd yr Arweinydd fod y gyllideb fantoledig hon wedi'i rhoi at ei gilydd er budd pennaf dinasyddion Casnewydd.
Gwahoddodd yr Arweinydd sylwadau gan ei chyd-aelodau yn y Cabinet:
Cytunodd Aelodau'r Cabinet fod angen mwy o gyllid gan Lywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru er mwyn darparu'r lefel gywir o wasanaethau a ddisgwylir gan bobl Casnewydd; rhaid i ysgolion aros o fewn y cyllidebau a ddyrennir iddynt. Diolchodd pawb i gydweithwyr a staff am y gwaith a wnaed i gyrraedd cyllideb gytbwys.
Diolchodd y Prif Weithredwr i'r Cabinet am gymryd y safbwynt tymor hwy hwn a chadarnhaodd ei bod yn cefnogi'r Cabinet yn llwyr i fwrw ymlaen â'r cynigion hyn a'u parodrwydd i edrych ar flaenoriaethau a buddsoddiad ar gyfer y dyfodol er mwyn lleihau'r pwysau tymor hir.
Diolchodd yr Arweinydd i swyddogion, cyd-aelodau o'r Cabinet, partneriaid a dinasyddion Casnewydd am eu cyfraniad drwy gydol proses y gyllideb.
Gofynnodd yr adroddiad y canlynol gan y Cabinet:
O ran cynigion y gyllideb a rhagamcanion tymor canolig (adran 3-6)
1. nodi'r ymgynghoriad ffurfiol ar y gyllideb fel yr amlinellir yn adran 6 a'r adborth a gafwyd, a ddangosir yn atodiadau 1 i 4b.
2. nodi crynodeb yr asesiad o'r effaith ar gydraddoldeb ar gynigion y gyllideb, a ddangosir yn atodiad 9.
3. adolygu holl gynigion y gyllideb ddrafft (atodiad 5-6), fel y'u crynhowyd o fewn y rhagamcanion ariannol tymor canolig (Atodiad 7) a dyrannu'r hyblygrwydd ariannol a ddangosir yn nhabl 3. Wrth wneud hynny, cytuno ar weithredu’r rhaglen arbedion tair blynedd lawn a ddaw y ei sgil, gan gynnwys yr holl fuddsoddiadau cyllidebol a'r dewisiadau arbed.
4. cytuno ar ffioedd a thaliadau 2020/21 y cyngor a ddangosir yn atodiad 11.
O ran y gyllideb refeniw gyffredinol a’r dreth gyngor yn ei sgil ar gyfer 20/21 (adran 7 ac 8)
5. nodi argymhellion y Pennaeth Cyllid bod balansau Cronfeydd Cyffredinol gofynnol yn cael eu cadw ar £6.5 miliwn, cadarnhau cadernid y gyllideb gyffredinol sy'n sail i'r cynigion, a digonolrwydd y cronfeydd wrth gefn cyffredinol yng nghyd-destun cronfeydd eraill a glustnodwyd a chyllideb refeniw wrth gefn o £1.5 miliwn.
6. nodi lefel gyfredol y dreth gyngor ar gyfer Cyngor Dinas Casnewydd a gwerth ariannol amrywiol gynnydd canrannol a sut mae hyn yn cymharu â lefelau treth gyngor mewn cynghorau eraill fel y dangosir yn nhabl 5.
7. argymell cyllideb net gyffredinol ar gyfer y Cyngor a’r dreth gyngor a ddaw yn ei sgil i'r cyngor llawn, gan nodi y bydd penderfyniad ffurfiol, fydd yn cynnwys Comisiynydd Heddlu a Throseddu Gwent a phraeseptau Cynghorau Cymuned, yn cael ei gyflwyno i'r Cyngor ar 27 Chwefror.
8. cymeradwyo gwariant a defnydd o gronfeydd wrth gefn yn unol â'r crynodeb a ddangosir yn atodiad 10b, gan nodi eu bod yn seiliedig ar gynigion manwl a adolygwyd gan y Cabinet yn eu cyfarfod ym mis Rhagfyr 2019.
Penderfyniad:
Cytunodd y Cabinet ar bob un o'r cynigion uchod. Cytunodd y Cabinet ar newidiadau pellach fel a ganlyn:
Buddsoddiad o:
· £1.4 miliwn yn ychwanegol mewn cyllidebau ysgolion;
· £250,000 yn ychwanegol yng nghyllidebau TGCh y Cyngor i gyflymu ffyrdd modern o weithio a digideiddio;
· £70,000 mewn hyfforddiant datblygu rheolwyr i helpu i baratoi'r Cyngor ar gyfer heriau parhaus;
· £292,000 mewn ffioedd gofal maeth i sicrhau bod ffioedd y Cyngor yn agosach at lefel Cyngor Gwent sy'n talu'r lefelau gorau a chreu'r sylfaen i ddenu a chadw'r partneriaid gwerthfawr hyn ym maes gofal cymdeithasol plant;
· £90,000 yn yr adran addysg i gryfhau trefniadau llywodraethiant gydag ysgolion;
· £120,000 yng ngwasanaethau ieuenctid y ddinas. Cadarnhaodd yr Arweinydd yr ymgynghorir â'r Cyngor Ieuenctid yngl?n â'r ffordd orau o ddefnyddio'r arian hwn;
· £80,000 wrth gefnogi'r defnydd o gartrefi gwag unwaith eto drwy ostyngiadau yn y dreth gyngor gan ddefnyddio pwerau disgresiwn y Cyngor. Cadarnhaodd yr Arweinydd y bydd polisi manwl yn cael ei ddatblygu i gefnogi hyn;
· £60,000 mewn rhyddhad ardrethi dewisol i grwpiau cymunedol ac ieuenctid ar draws y ddinas lle maent yn defnyddio eu hadeiladau eu hunain. Cadarnhaodd yr Arweinydd y bydd polisi manwl yn cael ei ddatblygu i gefnogi hyn.
· £210k mewn mentrau glanhau a diogelwch yng nghanol y ddinas;
· £193,000 i'r gwasanaeth budd-daliadau.
Cytunwyd y bydd y newidiadau canlynol yn cael eu gwneud i'r cynigion presennol:
· Dileu'r arbediad drafft o £75,000 o gontract Barnardos a chynnal y lefel bresennol o waith ataliol gan y bartneriaeth hon;
· Dileu'r arbediad drafft o £475,000 o ddefnyddio cronfeydd cyfalaf cyfredol i ariannu gwariant cyfalaf o 2019/20. Bydd hyn yn gwella hyblygrwydd cyfalaf y Cyngor yn y dyfodol;
· Dileu'r arbediad drafft o £45,000 yn 2020/21 ac yn y blynyddoedd i ddod, o atal y Cymorth Cludiant ôl-16 ar gyfer plant ysgol;
· Lleihau'r arbediad drafft mewn grantiau gofal cymdeithasol o £22,000 a pheidio â chynnwys y gostyngiadau a ddangosir ar gyfer Pobl yn Gyntaf a MIND;
· Lleihau’r argymhelliad i gynyddu’r Dreth Gyngor i 6.95% i'r Cyngor.
Penderfyniad:
Argymhellodd y Cabinet fod y gyllideb, yn unol â'r newidiadau y cytunwyd arnynt ac a nodir uchod, yn cael ei chyflwyno i'r Cyngor i'w hystyried a'i phenderfynu yn y cyfarfod nesaf a gynhelir ddydd Iau 27 Chwefror 2020.
Dogfennau ategol: