Agenda item

Cyflwynodd yr Arweinydd yr adroddiad i'r Cabinet a chadarnhaodd ei fod yn cynnwys canlyniadau'r ymgynghoriad ar y  gyllideb ddrafft a nodwyd yn y cyfarfod ym mis Rhagfyr 2019 a'r sefyllfa bresennol ar amlen ariannu'r Cyngor ar ôl derbyn y grant cynnal refeniw drafft ar gyfer 2020/21.

 

O ystyried yr uchod, mae angen i’r Cabinet gytuno’r cynigion cyllideb terfynol, gan gynnwys lefel y Dreth Gyngor a argymhellwyd.  Caiff lefel y Dreth Gyngor ei hadolygu a'i chytuno yng nghyfarfod y Cyngor Llawn ddydd Iau 27 Chwefror 2020.

 

Roedd y gyllideb ddrafft yn seiliedig ar nifer o dybiaethau, a'r un allweddol oedd setliad y Grant Cynnal Refeniw ond hefyd, er enghraifft, ar bethau fel lefelau darpariaeth ar gyfer codiadau cyflog a chynnydd mewn prisiau contractau.

 

Cadarnhaodd yr Arweinydd, ers cyhoeddi'r gyllideb ddrafft, fod yr awdurdod wedi cael:

 

·         cadarnhad o’r grant cynnal refeniw;

·         cadarnhad o’r symiau ardollau;

·         cadarnhad o gynnydd isafswm cyflog y DU (sy'n effeithio ar nifer o brisiau contractau gofal cymdeithasol allweddol);

·         mae trafodaethau cyflog cenedlaethol ar gyfer staff Llywodraeth Leol wedi parhau;

·         mae cwpl o gynigion newydd ar gyfer arbedion yn y gyllideb wedi'u cadarnhau hefyd, nad oes angen ymgynghori'n ehangach â'r cyhoedd yn eu cylch, ac sy'n cael eu gweithredu o dan ddirprwyaethau Penaethiaid Gwasanaethau.

Dangosir y sefyllfa ar ddyddiad heddiw a sut y mae'r sefyllfa wedi newid ers y gyllideb ddrafft a adroddwyd ym mis Rhagfyr 2019 yn nhabl 2 yr adroddiad.   Yn gryno:

·         roedd bwlch yn y gyllideb o tua £5.6 miliwn bryd hynny;

·         roedd y grant cymorth refeniw yn well na'r disgwyl yn rhoi tua £7.3 miliwn yn fwy o gyllid nag a dybiwyd i ddechrau;

·         arbedion o tua £5.2 miliwn a nodwyd eisoes ym mis Rhagfyr 2019 a nodwyd dau gynnig arall a oedd yn cyfateb i £300,000;

·         ystyried a chymeradwyo pwysau cost pellach o £1.8 miliwn (a ddangosir yn nhabl 1) gan y Cabinet a manteisio ar y cyfle i atal y ddibyniaeth ar gronfeydd wrth gefn er mwyn mantoli'r gyllideb.

 

Manylir ar y pwysau o ran costau ac arbedion newydd o fewn yr atodiadau  ar gyfer costau a chynilion yn yr adroddiad sydd wedi arwain at sefyllfa heddiw o falans o £3.9 miliwn mewn llaw.

Wrth ystyried beth i'w wneud â'r balans mewn llaw, ystyriodd y Cabinet yr adborth i'r ymgynghoriad ar y gyllideb – ar y cynigion drafft eu hunain a'r asesiadau effaith drafft cysylltiedig ar degwch a chydraddoldeb (AEDCh).  Lle bo angen, mae'r AEDCh wedi cael ei ddiweddaru ac mae'r Cabinet wedi ystyried y rhain wrth ddod i benderfyniad terfynol.

 

Roedd yr Arweinydd yn falch o weld y gwaith yr oedd y Comisiwn tegwch wedi'i wneud ar ddatblygu matrics newydd i gynorthwyo eu hymateb i'r ymgynghoriad.

 

 

Diolchodd yr Arweinydd i'w chydweithwyr yn y Cabinet am y sylw a dalwyd i'r broses ymgynghori a'r diwydrwydd a roddwyd i'r ymatebion a ddaeth i law; diolchodd yr Arweinydd i bawb a ymatebodd i'r ymgynghoriad hefyd.  Mae manylion yr ymarfer a nifer yr ymatebion a gafwyd wedi'u cynnwys yn adran 6 yr adroddiad; Nododd yr arweinydd y canlynol: 

 

·         3,800 o ymatebion gan y cyhoedd, y nifer uchaf a dderbyniwyd hyd yn hyn;

·         Digwyddiad cyhoeddus llwyddiannus a gynhaliwyd yng Nghanolfan Casnewydd;

·         Adborth gan nifer o sefydliadau sy'n cynrychioli grwpiau defnyddwyr a phartïon â diddordeb yn ogystal â grwpiau mewnol y Cyngor fel pwyllgorau craffu yn ogystal â Chomisiwn Tegwch y Cyngor.

Aeth yr arweinydd ymlaen i siarad am benderfyniadau'r gyllideb derfynol a chadarnhaodd fod y Cabinet wedi ystyried yr holl adborth a chyngor a'r cynigion terfynol canlynol ynghylch sut i ddefnyddio'r balans mewn llaw o £3.9 miliwn, a lefel y Dreth Gyngor, wedi'i gwneud:

 

O ran buddsoddi, mae'r Cabinet yn bwriadu buddsoddi:

 

·         £1.4 miliwn yn ychwanegol mewn cyllidebau ysgolion;

·         £250,000 yn ychwanegol yng nghyllidebau TGCh y Cyngor i gyflymu ffyrdd modern o weithio a digideiddio;

·         £70,000 mewn hyfforddiant datblygu rheolwyr i helpu i baratoi'r Cyngor ar gyfer heriau parhaus;

·         £292,000 mewn ffioedd gofal maeth i sicrhau bod ffioedd y Cyngor yn agosach at lefel Cyngor Gwent sy'n talu'r lefelau gorau a chreu'r sylfaen i ddenu a chadw'r partneriaid gwerthfawr hyn ym maes gofal cymdeithasol plant;

·         £90,000 yn yr adran addysg i gryfhau trefniadau llywodraethiant gydag ysgolion;

·         £120,000 yng ngwasanaethau ieuenctid y ddinas (cadarnhaodd yr Arweinydd yr ymgynghorir â'r Cyngor Ieuenctid yngl?n â'r ffordd orau o ddefnyddio'r arian hwn);

·         *£80,000 wrth gefnogi'r defnydd o gartrefi gwag unwaith eto drwy ostyngiadau yn y dreth gyngor gan ddefnyddio pwerau disgresiwn y Cyngor (Cadarnhaodd yr arweinydd y bydd polisi manwl yn cael ei ddatblygu i gefnogi hyn;

·         *£60,000 mewn rhyddhad ardrethi dewisol i grwpiau cymunedol ac ieuenctid ar draws y ddinas lle maent yn defnyddio eu hadeiladau eu hunain (cadarnhaodd yr Arweinydd y bydd polisi manwl yn cael ei ddatblygu i gefnogi hyn.

·         £210,000 mewn mentrau glanhau a diogelwch yng nghanol y ddinas;

·         £193,000 i'r gwasanaeth budd-daliadau.

 

·         * Cadarnhaodd yr Arweinydd y bydd gwaith yn dechrau adeiladu ar y ddau fuddsoddiad uchod (wedi'u marcio *) cyn gynted â phosibl i ddarparu'r cymorth gorau posibl i fusnesau.  Eisoes ar waith y mae'r cynlluniau rhyddhad ardrethi busnes sy'n cael eu hariannu gan Lywodraeth Cymru (busnesau bach a rhyddhad y stryd fawr).  Bydd gwaith pellach yn cael ei wneud i weld pa gymorth y gellir ei ddatblygu o ran ardrethi busnes megis cronfa galedi neu ryddhad penodol.

 

Cadarnhaodd yr Arweinydd y gwelliannau canlynol i'r cynigion presennol:

 

·         Dileu'r arbediad drafft o £75,000 o gontract Barnardos a chynnal y lefel bresennol o waith ataliol gan y bartneriaeth hon;

·         Dileu'r arbediad drafft o £475,000 o ddefnyddio cronfeydd cyfalaf cyfredol i ariannu gwariant cyfalaf o 2019/20.  Bydd hyn yn gwella hyblygrwydd gwariant cyfalaf y Cyngor yn y dyfodol (mae hyn yn cysylltu yn ôl â thrafodaethau ar yr adroddiad blaenorol); 

·         Dileu'r arbediad drafft o £45,000 yn 2020/21 ac yn y blynyddoedd i ddod, o atal y Cymorth Cludiant ôl-16 ar gyfer plant ysgol;

·         Lleihau'r arbediad drafft mewn grantiau gofal cymdeithasol o £22,000 a pheidio â chynnwys y gostyngiadau a ddangosir ar gyfer Pobl yn Gyntaf a MIND;

·         Lleihau'r cynnydd arfaethedig yn y dreth gyngor i 6.95% - cynnydd wythnosol band A-C o rhwng £1.00 a £1.33 yr wythnos.  Mae dwy ran o dair o aelwydydd yn perthyn i'r bandiau hyn.  Dyma'r Dreth Gyngor sydd ei hangen sy'n sail i'r gyllideb gyffredinol a bydd yn rhaid ei chytuno yng nghyfarfod y Cyngor ar 27 Chwefror. 

Rhoddodd yr Arweinydd ragor o fanylion am gynigion y gyllideb:

 

O ran ysgolion, mae adran 4 yr adroddiad yn ymdrin ag ariannu ysgolion.  Dyrannodd y gyllideb ddrafft gyllid ychwanegol newydd o tua £4.4 miliwn i ysgolion.  Dyrannodd y setliad drafft gyllid parhaol ar gyfer costau sylfaen untro a ariennir ar hyn o bryd a byddai'r gyllideb ysgolion gyda'i gilydd wedi gweld cynnydd o tua £9 miliwn – neu 9.4%.

 

Dim ond £4.4 miliwn sy'n gyllid newydd ac ychwanegol.  Y £4.4 miliwn yw'r cynnydd mewn costau a gyfrifwyd ar gyfer 2020/21, gan gynnwys costau ysgolion newydd a nifer y disgyblion sy'n tyfu, ac felly mae'n cynnal sefyllfa bresennol ysgolion, ond nid yw'n ei gwaethygu na'i gwella. 

 

Ar hyn o bryd, mae ysgolion yn gorwario'n sylweddol ar eu cyllidebau – tua £3.5 miliwn yn seiliedig ar yr amcangyfrifon diweddaraf ac, ar y sail hon, ni fyddai gan ysgolion gronfeydd wrth gefn ar ddiwedd y flwyddyn ariannol, ar y cyfan.  Felly, nid oes hyblygrwydd i ariannu gorwariant pellach o gronfeydd wrth gefn yr ysgol ei hun a byddai'n cael ei ysgwyddo gan gyllideb gyffredinol y cyngor a chronfeydd wrth gefn eraill i ariannu unrhyw orwariant pellach.  Cadarnhaodd yr Arweinydd nad oes unrhyw gronfeydd wrth gefn heb eu dyrannu i wneud hyn.

 

Bydd y cyllid ychwanegol o £1.4 miliwn yn helpu ysgolion i weithredu o fewn eu cyllid ond mae'n ddyletswydd ar ysgolion i gyflwyno eu cynlluniau arbed costau eu hunain yn ogystal â hyn.  Mae hefyd yn rhagweld cynnydd mewn grantiau penodol i ysgolion; mae'n rhaid i ysgolion weithredu o fewn eu cyllid y flwyddyn nesaf a gwneud camau i adfer eu hunain o ddiffyg, lle mae diffyg yn bod.

 

Mae'r Cyngor wedi cydnabod y pwysau ariannol mewn ysgolion drwy ddyrannu'r swm llawn o gynnydd mewn costau a aseswyd y flwyddyn nesaf i ddechrau, ac mae bellach yn darparu hyd yn oed mwy o gyllid.  

 

Symud ymlaen at y Dreth Gyngor.  Dywedodd yr Arweinydd ei bod yn hysbys iawn bod Treth Gyngor Casnewydd yn isel o gymharu â bron pob Cyngor arall yng Nghymru ac yn wir, ledled y DU.  Fodd bynnag, mae i hyn oblygiadau ar gyllid y Cyngor:

 

·         Mae cyllideb y flwyddyn bresennol tua £8.3 miliwn islaw lefel ei Asesiad Gwario Safonol – y swm hwnnw a gyfrifir gan Lywodraeth Cymru er mwyn i'r Cyngor ddarparu gwasanaethau ar sail lefel safonol y Dreth Gyngor;

·         O ran ei safle yng Nghymru ar ei sefyllfa gyllidebol yn erbyn yr Asesiad Gwario Safonol – mae Cyngor Dinas Casnewydd yn safle 19 o ran y rhai gaiff eu hariannu waethaf ar hyn o bryd;

·         Casnewydd sydd â’r lefel Treth Gyngor ail isaf yng Nghymru.

Tan eleni, nid yw'r Grant Cynnal Refeniw, sy'n ariannu tua 75% o wariant net y Cyngor ar y gyllideb, wedi bod yn cynyddu.   Ar yr un pryd, mae'r gyllideb wedi gorfod ymdopi â chynnydd mewn prisiau (chwyddiant) a mwy o alw ar y gyllideb, yn enwedig ym maes gofal cymdeithasol ac ysgolion.  Yn y cyd-destun hwn, mae Treth Gyngor gymharol isel y Cyngor yn heriol iawn pan fydd yn anelu at roi'r cymorth gorau y gall i'r bobl fwyaf agored i niwed mewn cymdeithas a phoblogaeth sy'n tyfu.

 

Mae'r Cyngor wedi gwneud arbedion sylweddol dros lawer o flynyddoedd i fantoli cyllideb y Cyngor yn ogystal â chynyddu'r Dreth Gyngor.  Mae'r gyllideb ar gyfer 2020/21 yn cael ei mantoli drwy tua £4.3 miliwn o incwm Treth Gyngor ychwanegol a £6k o arbedion.  Mae'r cynnydd yn Nhreth Gyngor y ddinas ers 2015/16 wedi bod yn is na thua hanner y cynghorau eraill yng Nghymru.

 

Bydd y cynnydd a gyhoeddwyd heddiw yn:

 

·         Dal i osod Casnewydd ymhlith y cynghorau â’r Dreth Gyngor isaf yng Nghymru;

·         Bydd y gyllideb yn dal i fod yn is nag Asesiad Gwario Safonol y Cyngor – o £9.2 miliwn wrth i'r gyfradd safonol o dreth gyngor a dybir wrth gyfrifo Asesiadau Gwario Safonol y Cyngor godi 7.1%;

·         Yn nhermau arian parod, mae'r cynnydd yn cynrychioli cynnydd wythnosol o:

 

§  £1.00 ar gyfer aelwyd Band A;

§  £1.16 ar gyfer aelwyd Band B ac,

§  £1.33 ar gyfer aelwyd Band C. 

§  Cadarnhaodd yr arweinydd fod cymorth ar gael drwy gynllun gostyngiadau'r Dreth Gyngor ar gyfer yr aelwydydd hynny sy'n gymwys i gael y gostyngiad;

 

·         Bydd y cynnydd yn galluogi’r Cyngor i fuddsoddi mewn gwasanaethau:

 

-          £0.5 miliwn mewn ysgolion

-          £4 miliwn mewn gofal cymdeithasol, ac,

-          £800,000 i gyflawni'r addewidion a nodir yn y Cynllun Corfforaethol.

 

Dywedodd yr Arweinydd fod y gyllideb fantoledig hon wedi'i rhoi at ei gilydd er budd pennaf dinasyddion Casnewydd.

 

Gwahoddodd yr Arweinydd sylwadau gan ei chyd-aelodau yn y Cabinet: 

 

Cytunodd Aelodau'r Cabinet fod angen mwy o gyllid gan Lywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru er mwyn darparu'r lefel gywir o wasanaethau a ddisgwylir gan bobl Casnewydd; rhaid i ysgolion aros o fewn y cyllidebau a ddyrennir iddynt.  Diolchodd pawb i gydweithwyr a staff am y gwaith a wnaed i gyrraedd cyllideb gytbwys.

 

Diolchodd y Prif Weithredwr i'r Cabinet am gymryd y safbwynt tymor hwy hwn a chadarnhaodd ei bod yn cefnogi'r Cabinet yn llwyr i fwrw ymlaen â'r cynigion hyn a'u parodrwydd i edrych ar flaenoriaethau a buddsoddiad ar gyfer y dyfodol er mwyn lleihau'r pwysau tymor hir. 

 

Diolchodd yr Arweinydd i swyddogion, cyd-aelodau o'r Cabinet, partneriaid a dinasyddion Casnewydd am eu cyfraniad drwy gydol proses y gyllideb.

 

Gofynnodd yr adroddiad y canlynol gan y Cabinet:

 

O ran cynigion y gyllideb a rhagamcanion tymor canolig (adran 3-6)

 

1.    nodi'r ymgynghoriad ffurfiol ar y gyllideb fel yr amlinellir yn adran 6 a'r adborth a gafwyd, a ddangosir yn atodiadau 1 i 4b.

 

2.    nodi crynodeb yr asesiad o'r effaith ar gydraddoldeb ar gynigion y gyllideb, a ddangosir yn atodiad 9.

 

3.      adolygu holl gynigion y gyllideb ddrafft (atodiad 5-6), fel y'u crynhowyd o fewn y rhagamcanion ariannol tymor canolig (Atodiad 7) a dyrannu'r hyblygrwydd ariannol a ddangosir yn nhabl 3. Wrth wneud hynny, cytuno ar weithredu’r rhaglen arbedion tair blynedd lawn a ddaw y ei sgil, gan gynnwys yr holl fuddsoddiadau cyllidebol a'r dewisiadau arbed.

 

4.      cytuno ar ffioedd a thaliadau 2020/21 y cyngor a ddangosir yn atodiad 11.

 

 

O ran y gyllideb refeniw gyffredinol a’r dreth gyngor yn ei sgil ar gyfer 20/21 (adran 7 ac 8)

 

5.      nodi argymhellion y Pennaeth Cyllid bod balansau Cronfeydd Cyffredinol gofynnol yn cael eu cadw ar £6.5 miliwn, cadarnhau cadernid y gyllideb gyffredinol sy'n sail i'r cynigion, a digonolrwydd y cronfeydd wrth gefn cyffredinol yng nghyd-destun cronfeydd eraill a glustnodwyd a chyllideb refeniw wrth gefn o £1.5 miliwn.

 

6.      nodi lefel gyfredol y dreth gyngor ar gyfer Cyngor Dinas Casnewydd a gwerth ariannol amrywiol gynnydd canrannol a sut mae hyn yn cymharu â lefelau treth gyngor mewn cynghorau eraill fel y dangosir yn nhabl 5.

 

7.      argymell cyllideb net gyffredinol ar gyfer y Cyngor a’r dreth gyngor a ddaw yn ei sgil i'r cyngor llawn, gan nodi y bydd penderfyniad ffurfiol, fydd yn cynnwys Comisiynydd Heddlu a Throseddu Gwent a phraeseptau Cynghorau Cymuned, yn cael ei gyflwyno i'r Cyngor ar 27 Chwefror.

 

8.      cymeradwyo gwariant a defnydd o gronfeydd wrth gefn yn unol â'r crynodeb a ddangosir yn atodiad 10b, gan nodi eu bod yn seiliedig ar gynigion manwl a adolygwyd gan y Cabinet yn eu cyfarfod ym mis Rhagfyr 2019.

 

Penderfyniad:

 

Cytunodd y Cabinet ar bob un o'r cynigion uchod.  Cytunodd y Cabinet ar newidiadau pellach fel a ganlyn:

 

Buddsoddiad o:

 

·         £1.4 miliwn yn ychwanegol mewn cyllidebau ysgolion;

·         £250,000 yn ychwanegol yng nghyllidebau TGCh y Cyngor i gyflymu ffyrdd modern o weithio a digideiddio;

·         £70,000 mewn hyfforddiant datblygu rheolwyr i helpu i baratoi'r Cyngor ar gyfer heriau parhaus;

·         £292,000 mewn ffioedd gofal maeth i sicrhau bod ffioedd y Cyngor yn agosach at lefel Cyngor Gwent sy'n talu'r lefelau gorau a chreu'r sylfaen i ddenu a chadw'r partneriaid gwerthfawr hyn ym maes gofal cymdeithasol plant;

·         £90,000 yn yr adran addysg i gryfhau trefniadau llywodraethiant gydag ysgolion;

·         £120,000 yng ngwasanaethau ieuenctid y ddinas.  Cadarnhaodd yr Arweinydd yr ymgynghorir â'r Cyngor Ieuenctid yngl?n â'r ffordd orau o ddefnyddio'r arian hwn;

·         £80,000 wrth gefnogi'r defnydd o gartrefi gwag unwaith eto drwy ostyngiadau yn y dreth gyngor gan ddefnyddio pwerau disgresiwn y Cyngor.  Cadarnhaodd yr Arweinydd y bydd polisi manwl yn cael ei ddatblygu i gefnogi hyn;

·         £60,000 mewn rhyddhad ardrethi dewisol i grwpiau cymunedol ac ieuenctid ar draws y ddinas lle maent yn defnyddio eu hadeiladau eu hunain.  Cadarnhaodd yr Arweinydd y bydd polisi manwl yn cael ei ddatblygu i gefnogi hyn.

·         £210k mewn mentrau glanhau a diogelwch yng nghanol y ddinas;

·         £193,000 i'r gwasanaeth budd-daliadau.  

 

Cytunwyd y bydd y newidiadau canlynol yn cael eu gwneud i'r cynigion presennol:

 

·         Dileu'r arbediad drafft o £75,000 o gontract Barnardos a chynnal y lefel bresennol o waith ataliol gan y bartneriaeth hon;

·         Dileu'r arbediad drafft o £475,000 o ddefnyddio cronfeydd cyfalaf cyfredol i ariannu gwariant cyfalaf o 2019/20.  Bydd hyn yn gwella hyblygrwydd cyfalaf y Cyngor yn y dyfodol; 

·         Dileu'r arbediad drafft o £45,000 yn 2020/21 ac yn y blynyddoedd i ddod, o atal y Cymorth Cludiant ôl-16 ar gyfer plant ysgol;

·         Lleihau'r arbediad drafft mewn grantiau gofal cymdeithasol o £22,000 a pheidio â chynnwys y gostyngiadau a ddangosir ar gyfer Pobl yn Gyntaf a MIND;

·         Lleihau’r argymhelliad i gynyddu’r Dreth Gyngor i 6.95% i'r Cyngor.

Penderfyniad:

 

Argymhellodd y Cabinet fod y gyllideb, yn unol â'r newidiadau y cytunwyd arnynt ac a nodir uchod, yn cael ei chyflwyno i'r Cyngor i'w hystyried a'i phenderfynu yn y cyfarfod nesaf a gynhelir ddydd Iau 27 Chwefror 2020.