Agenda item

Dywedodd Pennaeth y Gyfraith a Rheoleiddio mai adroddiad drafft yw hwn, a gyhoeddir bob blwyddyn yn Hydref/Tachwedd yn gwahodd Cynghorwyr i wneud sylwadau cyn iddo gael ei gyhoeddi ym mis Ionawr/Chwefror a chyn iddo ddod i rym fis Mai nesaf.

Atgoffwyd yr Aelodau nad ydynt fel arfer yn gwneud sylwadau ar faint y mae'r Panel Taliadau yn penderfynu yw'r taliad priodol i Gynghorwyr.

Maent yn ail-seilio'r lwfansau, yn ystod y blynyddoedd diwethaf bu lwfans chwyddiant cymharol fach ond nawr maent yn cynghori nad yw'r cyflogau sylfaenol wedi cadw i fyny gyda chwyddiant dros y pum mlynedd diwethaf; felly maent yn ceisio ail-seilio'r holl lwfansau. Felly, bydd cyflogau Aelodau ac Arweinwyr yn cynyddu, bydd cyflogau uwch ar gyfer Cadeiryddion Pwyllgorau a chyflogau'r Maer yn cynyddu gan swm cymesur.

Felly mae'n fater o glywed a oes gan Aelodau'r panel unrhyw sylwadau i'w gwneud i'r Panel Annibynnol ar Gydnabyddiaeth Ariannol ar hyn o bryd.

Gwnaeth y Pwyllgor y sylwadau canlynol:

·       Cydnabu'r Cynghorydd Giles ei bod yn anodd i'r Aelodau wneud sylwadau ar hyn mewn ffordd, o ystyried barn y cyhoedd am rôl gwleidyddion. Soniwyd nad yw Aelodau'n derbyn y cyfan y gallai fod ganddynt hawl iddo gan eu bod yn teimlo'n ymwybodol iawn o hynny. Mae'r asesiad annibynnol yn bwysig iawn a'r cymariaethau y mae'n eu gwneud o fewn y gymuned. Pan ddaw allan, mae'r ffordd y caiff ei chyflwyno i'r cyhoedd yn bwysig iawn ond pwysleisiodd mor bwysig ydyw mai barn annibynnol sy'n cyfrif.

·       Holodd y Cynghorydd Watkins a allai Aelodau'r Pwyllgor wneud sylwadau unigol ar yr adroddiad.

Ymatebodd y Pennaeth Gwasanaeth na ddylent, gan ei fod yn cael ei anfon at y Cyngor i gael sylwadau. Gweithdrefn y Cyngor ar gyfer hyn fyddai i'r Pwyllgor Gwasanaethau Democrataidd roi sylwadau ar y cyd ar yr adroddiad drafft. Eglurodd y Swyddog nad yw'n ymgynghoriad cyhoeddus; gan mai'r Panel Annibynnol ar Gydnabyddiaeth Ariannol sy'n ymgynghori â phob un o'r Awdurdodau Lleol yng Nghymru. Gallant wneud sylwadau arno fel Cyngor fel sy'n arferol ac o fewn cylch gwaith y Pwyllgor Gwasanaethau Democrataidd i lunio unrhyw sylwadau ar y cam hwn.

·       Gofynnodd y Cynghorydd Watkins beth yw'r dyddiad cau ar gyfer gwneud sylwadau ac a allai'r Pwyllgor wneud sylwadau.

Mewn ymateb, cadarnhaodd Pennaeth y Gyfraith a Rheoleiddio fod yn rhaid i'r ymgynghoriad fod rywbryd ym mis Tachwedd felly cadarnhaodd mai hwn fyddai'r cyfarfod pwyllgor cyfunol olaf y gallant ddod â'r adroddiad iddo.

·       Holodd y Cadeirydd a yw'r Pwyllgor yn credu eu bod yn gweithio wythnos dri diwrnod.

Cytunodd aelodau'r Pwyllgor eu bod yn gwneud llawer mwy na'r hyn a nodwyd yn yr adroddiad.

Dywedodd y Cynghorydd Thomas fod rolau'r Cynghorydd yn sicr yn cynnwys gwaith y tu allan i oriau swyddfa arferol; soniwyd am enghraifft pan ffoniodd etholwr Gynghorydd am 3am. Soniodd yr Aelod y byddai'r rhai nad ydynt yn Gynghorwyr yn synnu at y ffyrdd arloesol y maent yn eu defnyddio i gyflawni'r gwasanaeth y mae Cynghorwyr yn ei ddarparu yn eu rôl. Maent yn gwneud eu gorau i wasanaethu yn eu rôl.

Dilynodd y Cynghorydd Giles y sylw blaenorol a oedd yn gysylltiedig â'r drafodaeth o ddenu pobl i'r rôl. Nid yw nodi tri diwrnod yn adlewyrchu'r hyblygrwydd hwnnw sy'n ymddangos fel petai’n ddeniadol. Mae'n eithaf anodd gan fod llwyth gwaith rhai wythnosau'n brysur iawn ond wythnosau eraill yn llai prysur efallai. Nid yw unrhyw beth sy'n swnio fel cyflogaeth ar ddyddiau penodol yn adlewyrchu’r rôl gan fod hyblygrwydd a bod ar gael yn ganolog iddi.

Pwysleisiodd yr Aelod eu bod yn cydnabod nad yw Cynghorwyr yn wasanaeth brys ond soniodd fod angen bod yn wyliadwrus rhag disgrifio’r rôl fel un yr oedd gofyn ei chyflawni ar nifer benodol o ddyddiau.

·       Gofynnodd y Cadeirydd a ddylai'r Cyngor greu sgôr net gynrychioliadol, er enghraifft ar sail yr amser a weithir ar gyfartaledd.

Ymatebodd y Pennaeth Gwasanaeth drwy ddweud nad ydynt yn credu bod y Panel Annibynnol ar Gydnabyddiaeth Ariannol yn datgan bod pob Cynghorydd yn gweithio tri diwrnod yr wythnos; maent yn ei ddefnyddio fel sylfaen ar gyfer yr hyn sy'n briodol ar gyfer lwfans.

Dywedwyd wrth y Pwyllgor mai mater i'r Aelodau yw gwneud sylwadau ar hynny, ynghylch a yw'r dadansoddiad o rôl ran amser yn cyfateb i gyflog rhan-amser. Y gwir yw eu bod wedi gorfod seilio'r asesiad o lwfansau ar rywbeth.

Soniodd y Swyddog y gallent adolygu'r hyn y mae'r panel yn seilio lwfans rhesymol arno ac eglurodd fod y Panel annibynnol yn cydnabod bod bod yn Gynghorydd yn rôl amser llawn, ond dylai'r cyflog cyfatebol fod yn gyfwerth ag enillion rhan amser ar sail cyflog cyfartalog.

·       Mynegodd y Cynghorydd Giles bryder ynghylch sut y gallai'r cyhoedd ystyried y cyflog fel un wedi’i seilio ar waith rhan amser. Awgrymodd yr Aelod eu bod yn edrych ar y geiriad wrth gyfathrebu â'r cyhoedd gan nad ydynt efallai'n sylweddoli ei fod yn fwy o waith, oherwydd ei fod yn cael ei ddisgrifio fel gwaith rhan amser.

Dywedodd y Pennaeth Gwasanaeth fod hon yn neges y gellid ei throsglwyddo i ddarpar Gynghorwyr fel y trafodwyd gyda'r eitem flaenorol. Mae'n fater o gyfleu gwybodaeth am yr hyn y mae'n ei olygu i fod yn Gynghorydd, nid yn unig am eu bod yn cael eu talu £16,000 o dan yr argraff mai dim ond swydd dri diwrnod ydyw.

Dywedodd y Pennaeth Gwasanaeth y dylai'r pwyslais fod ar gyfathrebu â phobl sy'n dod i mewn i'r rôl i helpu i ddeall cyfrifoldebau bod yn Gynghorydd yn hytrach na mynd yn ôl at y Panel Annibynnol ar Gydnabyddiaeth Ariannol gan awgrymu eu bod yn ail-seilio eu ffigurau ar rywbeth arall.

Cadarnhaodd y Pwyllgor eu bod yn hapus ag adroddiad y Panel Annibynnol ar Gydnabyddiaeth Ariannol.