Agenda item

Bwriad yr adroddiad hwn oedd casglu barn ac ymatebion y Pwyllgor i Strategaethau Rheoli Cyfalaf a Thrysorlys drafft y Cyngor. Byddai'r safbwyntiau ac ymatebion hyn wedyn yn cael eu hadrodd i'r Cabinet a'r Cyngor, er mwyn llywio eu hystyriaethau o'r dogfennau hyn.

Cyflwynwyd yr adroddiad i’r pwyllgor gan y Pennaeth Cyllid Cynorthwyol, ac eglurwyd mai hon oedd blwyddyn olaf y Rhaglen Strategaeth Gyfalaf ac y byddai adolygiad mwy sylfaenol y flwyddyn nesaf wrth i’r rhaglen newydd gael ei datblygu.

Prif Bwyntiau:

• Ychwanegwyd dwy flynedd ychwanegol i gwmpasu cynlluniau a oedd yn ymestyn y tu hwnt i 2023, megis rhaglen Band B Ysgolion yr 21ain Ganrif, a oedd yn rhaglen amlflwyddyn a oedd yn ymestyn y tu hwnt i’r flwyddyn ariannol nesaf.
• Cyflwynwyd yr adroddiad i'r Pwyllgor Llywodraethu ac Archwilio i'w ystyried a rhoi sylwadau arno ac yna i'r Cabinet a'r Cyngor llawn i'w gymeradwyo, sef y broses a ddilynwyd.
• Roedd hon yn ddogfen hirdymor yn cwmpasu cyfnod o ddeng mlynedd a thu hwnt mewn rhai achosion ac roedd yn ofynnol i’r tîm ategu’r holl ystyriaethau â’r tri phrif amcan, sef fforddiadwyedd, darbodusrwydd a chynaliadwyedd, ac roeddent yn hollbwysig o fewn y penderfyniadau a gymerwyd ar y cyd â'r adroddiad hwn.
• Yn sylwadau’r Pennaeth Cyllid, nodwyd mai un o’r prif amcanion oedd cyfyngu ar dwf a gwariant cyfalaf a gyllidir gan ddyled, e.e. gwariant a ariennir drwy fenthyca. Byddai gallu benthyca mewnol yn lleihau dros amser ac, o gofio'r ffordd yr oedd y polisi darpariaeth isafswm refeniw yn gweithio, byddai'r taliadau'n cynyddu dros amser.
• Ar dudalen 3, roedd dwy adran a oedd yn rhoi trosolwg o’r ddwy strategaeth, beth oedd eu prif ddiben, a sut yr oeddent wedi’u nodi yn y Cod Materion Ariannol.
• O ran y prif uchafbwyntiau, cyfanswm y saith mlynedd oedd £288 miliwn, a oedd yn cynnwys £2.4 miliwn o hyblygrwydd benthyca heb ei ymrwymo ar hyn o bryd, ac yn 2022-2023 roeddem yn edrych ar wariant o fwy na £100 miliwn, a oedd yn her sylweddol i’r Cyngor ei chyflawni.
• Rhagwelwyd y byddai £77.5 miliwn yn cael ei ariannu drwy fenthyca ac roedd £43.1 miliwn i'w wario o hyd.
• O fewn yr adroddiad, o ran y dangosyddion darbodus – y ddau rai hollbwysig oedd y terfynau benthyca allanol a'r terfyn awdurdodedig yn y ffin weithredol. Roeddent yn deillio o'r Rhaglen Gyfalaf ac yn £271 miliwn a £192 miliwn yn y drefn honno, heb gynnwys Mentrau Cyllid Preifat a phrydlesi. Roedd hyn yn adlewyrchu cynnydd ar y terfynau a oedd ar waith ar hyn o bryd yn y flwyddyn ariannol hon ac mae hynny'n sail i'n sefyllfa fel benthyciwr net wrth symud ymlaen.
• Roedd Tabl 3 yn cynnwys y costau cyllido cyfalaf yr ydym wedi cyllidebu ar eu cyfer o fewn cyllideb refeniw'r Cyngor, a oedd yn dal yn gymharol uchel ac a gafodd eu lleihau yn ôl cyfran o gyllideb refeniw gyffredinol y Cyngor wrth symud ymlaen. Roedd hyn yn bennaf oherwydd y setliad cadarnhaol sydd wedi'i dderbyn eleni, a'r setliadau dangosol yr ydym wedi'u cael o'r ddwy flynedd nesaf, ond yn y pen draw dangosodd yr effaith yn y pen draw a gafodd gwariant cyfalaf a ariennir gan ddyled ar gyllid awdurdod.
• Roedd angen i'r Cyngor ddatblygu rhaglen gyfalaf newydd lle na fyddai’r gofyniad cyllid cyfalaf yn tyfu’n gyffredinol.
• Roedd dwy senario fel rhan o'r gwaith hwn, un gyda gwariant cronfa dyledion benthyca blynyddol o £5.5 miliwn y flwyddyn ac un senario o £7.5 miliwn y flwyddyn, a dangosodd y ddau eu bod naill ai'n lleihau neu'n sefydlogi'r gofyniad cyllid cyfalaf.
• Fodd bynnag, hyd yn oed gyda'r ddwy senario hyn, byddai'r gost cyllid cyfalaf yn parhau i godi am y rhesymau a nodwyd eisoes.
• Rhan o ddatblygu'r rhaglen newydd fyddai adolygu'r strwythur llywodraethu ynghylch sut mae cynlluniau'n cael eu hychwanegu at y rhaglenni, gan ei gwneud yn fwy cadarn a chyfyngu ar faint o lithriant sy'n cael ei adrodd.
• O ran y Strategaeth Gyfalaf, bu newidiadau i’r Cod Materion Ariannol a Chod Rheoli’r Trysorlys, ac roedd y ddau yn cael eu cwblhau a’u cyhoeddi ar hyn o bryd. Roedd un gofyniad penodol mewn perthynas â’r Cod Materion Ariannol, sef y byddai awdurdodau lleol bellach yn cael eu hatal rhag benthyca os mai unig nod y benthyca hwnnw yw sicrhau arenillion o hynny. Nid oedd unrhyw effaith wirioneddol ar Gasnewydd ac nid oedd unrhyw gynlluniau o’r natur honno ar hyn o bryd, ond, pe bai cynlluniau, ni fyddai modd bwrw ymlaen â hwy.
• Roedd adrannau yn yr adroddiad ar y strategaeth fenthyca a’r strategaeth fuddsoddi lle mai’r gofyniad benthyca net dros y tymor canolig oedd y strategaeth a ffefrir i wneud y mwyaf o fenthyca mewnol, gan ohirio’r angen i ymgymryd â benthyca gwirioneddol cyhyd â phosibl, ond, lle bo’n berthnasol, byddai benthyca cyn bod angen yn cael ei ystyried, gyda'r nod o sicrhau cyfraddau llog isel a chydbwyso hynny yn erbyn y risg o fenthyca'n rhy gynnar a mynd i gostau llog diangen. Roedd angen i ni hefyd ystyried y cyfraddau llog presennol ar fenthyca tymor byr, a oedd yn isel ar hyn o bryd, er mwyn sicrhau portffolio cytbwys.
• O ran buddsoddiadau, roedd angen cadw balans buddsoddi o £10 miliwn i gadw ein statws fel cleient proffesiynol, gyda’r nod cyffredinol o daro cydbwysedd rhwng risg a gwobr, gan roi ystyriaeth i arallgyfeirio buddsoddiadau i geisio sicrhau ein bod yn cyflawni’r cydbwysedd hwnnw.

Soniodd y Pennaeth Cyllid fod dangosydd lleol yn cael ei gyflwyno'r flwyddyn nesaf, sef gwariant cyfalaf wedi'i ariannu gan ddyledion, a osodwyd ar £2.4 miliwn i fynd â ni at ddiwedd y Rhaglen Gyfalaf. Byddai hyn yn golygu terfyn y flwyddyn nesaf ar ymrwymiadau benthyca newydd. O ran y rhaglen newydd, y bwriad oedd gosod ymrwymiadau’r flwyddyn nesaf, y modelwyd dwy senario ar ei chyfer a oedd yn sefydlogi refeniw benthyca. Fodd bynnag, ni wnaethant sefydlogi costau refeniw, a fyddai'n parhau i gynyddu. Byddai terfynau'n cael eu gosod i sefydlogi'r gofyniad cyllid cyfalaf. Fel y nodwyd yn flaenorol, roedd dwy senario o £5.5 miliwn y flwyddyn a £7.5 miliwn y flwyddyn a dywedodd y Pennaeth Cyllid mai ei fwriad oedd argymell gosod terfyn ar gyfer cyfnod y rhaglen rhywle yn y maes hwnnw.

Cwestiynau:

Gofynnodd y Cynghorydd Hourahine am yr estyniad o ddwy flynedd ar y Rhaglen Gwariant Cyfalaf ac a ddigwyddodd hyn oherwydd bod hyn wedi'i gynllunio neu a oedd wedi digwydd oherwydd tanberfformiad o fewn y Cyngor yn y rhaglenni hyn.

Eglurodd y Pennaeth Cyllid fod Rhaglen Ysgolion yr 21ain Ganrif yn rhedeg mewn cyfnod ychydig yn wahanol i Raglen Gyfalaf y Cyngor ei hun ond bu llithriant hefyd.

Teimlai'r Cynghorydd Hourahine fod angen mynd i'r afael â hyn trwy reoli rhaglenni yn dynnach.

Cyfeiriodd y Cadeirydd at y gwariant a gyllidebwyd o £100 miliwn a bod risg na fyddai hwn yn cael ei wario a’r ffaith fod dros y pump i saith mlynedd diwethaf bu tanwariant gennym bob amser o tua 20-30% yn ein Rhaglen Gyfalaf bob blwyddyn. Nododd y Cadeirydd, yn dilyn ymlaen o’r datganiad diwethaf, pe baem yn cael trafferth taro ein gwariant disgwyliedig eto eleni, beth oedd yn digwydd gyda rheoli'r rhaglen ynghylch cost cyfalaf gan ei bod yn broblem barhaus a’i bod yn effeithio ar beth fyddai’r strategaeth ar gyfer y ddogfen hon.

Gofynnodd y Cadeirydd beth oedd y Cyngor yn ei wneud i gael gwell rheolaeth prosiect yn y maes hwn.

Dywedodd y Pennaeth Cyllid Cynorthwyol (RG) fod cydnabyddiaeth bod angen adolygiad o'r trefniadau llywodraethu a bod heriau o ran capasiti, niferoedd staff ac ati mewn rhai achosion a bod hon yn her a ystyriwyd ac a drafodwyd yn ddiweddar. Gyda'r gwaith sy'n cael ei wneud i ailstrwythuro’r tîm uwch-reolwyr a'r Bwrdd Gweithredol bellach yn ei le, roedd strwythurau cryfach o ran rheoli a goruchwylio'r Rhaglen Gyfalaf. Rhagwelwyd felly y byddai'r risg yn cael ei lleihau wrth symud ymlaen gyda phroses gadarnach ar waith i geisio osgoi dull dalfan o roi cynlluniau yn y rhaglen, fel bod y cynlluniau'n barod ac yn gyflawnadwy, a'r proffil yn gywir ac yn realistig.

Ychwanegodd y Pennaeth Cyllid fod y trefniadau llywodraethu yn cael eu hadolygu dros y darn cyfan ac ar draws yr awdurdod wrth i strwythurau rheoli gael eu llenwi. Roedd y Rhaglen Gyfalaf a'r ddarpariaeth yn rhan o'r adolygiad hwn a byddai angen eu cryfhau.

Awgrymodd y Cadeirydd, pe byddai llithriant, byddai angen cyfeirio at y broblem capasiti yn y cyfrifon bryd hynny gan fod y llithriant yn cael ei gofnodi eto ac, o safbwynt y darllenwyr, roedd yn rhoi mwy o gyd-destun.

Dywedodd y Cadeirydd fod y papur yn ddogfen adweithiol yn hytrach na dogfen ragweithiol a oedd yn strategaeth ac yn ddull ariannu. Dywedodd y Cadeirydd ei fod yn teimlo y dylai strategaeth fod yn faint o ddyled yr ydym am ei chario. Er enghraifft, y terfyn awdurdodedig oedd tua’r £300 miliwn, sef yr uchafswm y gallem ei fenthyca. Dywedodd y Cadeirydd ei fod yn awgrymu i bob golwg ein bod am fod yn llai na £220 miliwn ond, ar y llaw arall, roedd ein Rhaglen Gyfalaf yn £100 miliwn felly dylai'r strategaeth fod yn dweud y gallem fynd i fyny at £220 miliwn ond, fel Cyngor, nid ydym eisiau mynd heibio beth bynnag oedd y lefel briodol. Felly, dywedodd y Cadeirydd y dylem fod yn llywio beth y dylid gosod y cynllun cyfalaf arno ac nid y ffordd arall.

Yn yr adroddiad ei hun, dywedodd y Cadeirydd fod ymholiad ganddo o ran beth oedd y frawddeg gyntaf ar dudalen 73, paragraff 12, yn ei olygu: “Dylid nodi bod y ddau derfyn a ddisgrifir uchod ond yn gosod terfyn damcaniaethol ar fenthyca y gellir ei wneud i ariannu gwariant cyfalaf newydd, os oes tystiolaeth o lithriant yn digwydd ar draws y rhaglen.”

Dywedodd y Pennaeth Cyllid Cynorthwyol eu bod yn ceisio dweud bod y ffordd yr ydym yn cyfrifo'r terfyn awdurdodedig, a'r ffin weithredol ar hyn o bryd, yn seiliedig ar y Rhaglen Gyfalaf yr oeddent yn bwriadu ei chyflawni ond bod llithriant yn ddigwyddiad cyffredin, a gall fod yn arwyddocaol ar adegau. Oherwydd llithriant, ni chyflawnwyd y terfyn awdurdodedig, a theimlwyd bod llawer o ryddid ar gyfer benthyca ychwanegol a oedd yn uwch na'r rhaglen. Roedd angen mesur arall o reolaeth o ran benthyca a bod yr hyblygrwydd benthyca ynddo'i hun yn ddangosydd, felly, pe cynyddid y gwariant a gyllidir gan ddyledion, yna byddai angen cymeradwyo hyn ei hun.

Argymhellodd y Cadeirydd fod angen aralleirio'r paragraff hwn.

Nododd y Cynghorydd Giles ei bod yn drafodaeth ddiddorol a bod Gwariant Cyfalaf Cynllun B yn cael arian cyfatebol yn ei brofiad ef, a oedd yn achosi anawsterau mawr gan ei fod yn cael ei ariannu i'r hyn y gallwn ei fforddio. Nododd y Cynghorydd Giles fod datblygwyr yn ychwanegu costau mawr annisgwyl nad oedd cynllun bob amser wedi ei gynllunio ar eu cyfer. Diolchodd y Cynghorydd Giles i'r tîm am yr adroddiad. 

Camau Gweithredu:

Y Pennaeth Cyllid Cynorthwyol i ddiwygio tudalen 73, paragraff 12, yn unol â chyngor y Cadeirydd.

Cytunwyd:

Nododd y Pwyllgor Llywodraethu ac Archwilio yr adroddiad.