Agenda and minutes

Ni wnaed unrhyw ymddiheuriadau.

Ni wnaed unrhyw ymddiheuriadau.

Cymeradwywyd cofnodion y cyfarfod a gynhaliwyd ar 13 Tachwedd 2019 fel cofnod cywir. 

Cyflwynodd yr Arweinydd yr adroddiad a oedd yn amlinellu adroddiad y gyllideb ddrafft ar gyfer 2020/21 i'w ystyried a chytuno arno.  Atgoffodd yr Arweinydd ei chydweithwyr yn y Cabinet mai hon yw'r gyllideb ddrafft ac roedd am bwyso ar y cyfarfod y bydd y cynigion a geir yn yr adroddiad yn cael eu cyhoeddi ar gyfer ymgynghoriad cyhoeddus cyn cwblhau'r gyllideb yn y cyfarfod ym mis Chwefror 2020.  

Oherwydd bod y setliad grant refeniw drafft wedi'i gyhoeddi'n hwyr, roedd yr adroddiad wedi'i lunio ar dybiaethau cynllunio ers i'r adroddiad gael ei gyhoeddi cyn cyhoeddi ffigur y setliad.  Cadarnhaodd yr adroddiad mai'r rhagdybiaethau cynllunio oedd:

-          Y byddai Cyngor Dinas Casnewydd yn gweld cynnydd o 1% yn ei setliad grant refeniw a sylfaen dreth gynyddol - sef oddeutu £2.1m;

-          Y byddai'r Cyngor hefyd yn cael £5.7m arall o naill ai grantiau parhaol neu barhad grantiau penodol i dalu am gostau cyflogau/pensiynau athrawon a chynaliadwyedd gwasanaethau cymdeithasol (cyllid y mae'r Cyngor yn ei dderbyn eleni fel grantiau untro).

Cadarnhaodd y setliad drafft y bydd y Cyngor yn derbyn mwy o arian na'r disgwyl – cyfanswm cyllid pellach o £7.1m. Mae hyn yn caniatáu rhywfaint o hyblygrwydd i naill ai:

(i)            fuddsoddi mewn mwy o fuddsoddiadau yn y gyllideb a blaenoriaethau a/neu;

(ii)           lleihau/tynnu allan rhai o'r cynigion arbedion a nodwyd yn yr adroddiad.

Bydd grant cynnal refeniw'r Cyngor, mewn termau arian parod, yn cynyddu tua £14m; i gyfanswm o £228m.  Ar ôl ystyried grantiau penodol cyfredol a drosglwyddwyd iddo, yn ymwneud yn bennaf â'r grant cyflogau/pensiynau athrawon a grybwyllir uchod, mae'r cynnydd tua £9m. 

Mae setliad drafft Llywodraeth Cymru wedi cadarnhau mai Casnewydd sydd wedi cael y cynnydd mwyaf o blith holl Gynghorau Cymru - y tro cyntaf i hyn ddigwydd.   Bydd pob cyngor yn cael cynnydd cymharol uchel mewn arian grant y flwyddyn nesaf.  Mae rhesymau penodol dros hyn:

-          Mae'r cynnydd sylweddol yng nghyllideb gyffredinol Llywodraeth Cymru wedi golygu ei fod wedi gallu parhau i fuddsoddi yn y GIG ond nid ar draul rhannau eraill o'r sector cyhoeddus eleni.   Felly, roedd Llywodraeth Cymru yn gallu cynyddu cyllideb gyffredinol y setliad grant refeniw tua £200m ar gyfer 2020/21 - i gyfanswm o bron £4.5 bn.  Mae hyn wedi bod o fudd i bob cyngor yng Nghymru sy'n derbyn cyfran o hyn.  Nid yw'r math hwn o gynnydd wedi digwydd ers blynyddoedd lawer ac mae i'w groesawu'n fawr.   Mynegodd yr arweinydd ddiolchiadau'r Cabinet i Lywodraeth Cymru am ystyried sefyllfa Casnewydd a sicrhau'r dyraniad ychwanegol hwn.

-          Mae Casnewydd wedi cael setliad gwell eleni gan fod cyllid, fel pob cyngor, yn cael ei bennu gan fformiwla gymhleth sy'n dosbarthu cyfanswm y setliad grant refeniw o £4.5bn i bob cyngor.  Data allweddol sy'n 'seiliedig ar anghenion' sydd yn gyrru hynny ac mae’n cynnwys pethau megis niferoedd y boblogaeth, nifer y plant oedran ysgol, nifer y bobl h?n, ac ati.  Eleni, fe wnaeth Llywodraeth Cymru ystyried rhai newidiadau sylweddol mewn amcangyfrifon poblogaeth a gadarnhaodd fod amcangyfrifon poblogaeth Casnewydd yn rhy isel yn y  ...  view the full Cofnodion text for item 4.

Cyflwynodd yr Arweinydd yr adroddiad a roes adolygiad o weithgareddau Rheoli Trysorlys y Cyngor, h.y. rheoli a chynllunio ei 'adnoddau ariannol', gan gynnwys gweithgareddau benthyca a buddsoddi, ar gyfer hanner cyntaf y flwyddyn ariannol hon.

Roedd yr adroddiad eisoes wedi'i adolygu gan y Pwyllgor Archwilio, a'i adrodd i'r Cabinet er gwybodaeth; yn dilyn cyfarfod y Cabinet Byddai'n mynd i'r Cyngor llawn i'w gymeradwyo.

Roedd yr holl fenthyciadau a buddsoddiadau a gyflawnwyd yn ystod hanner cyntaf y flwyddyn yn rhai disgwyliedig ac o fewn terfynau cytunedig y Cyngor.

Dyma'r prif bwyntiau i'w nodi:  

·         Ail-ariannwyd Bond £40m y Cyngor ym mis Ebrill - arbedodd hyn swm sylweddol iawn o arian i’r Cyngor a gymerwyd fel arbediad yng nghyllideb eleni, gan fod y gyfradd llog ar y benthyciad a gymerwyd yn sylweddol is na'r llog a dalwyd ar y bond.  Roedd strategaeth 'benthyca mewnol' y Cyngor yn golygu bod yn rhaid ail-ariannu hwn yn hytrach na'i ad-dalu ac ar hyn o bryd mae'r strategaeth hon yn arbed dros £2m i'r Cyngor bob blwyddyn mewn taliadau llog, nodwyd y bydd gallu'r Cyngor i allu benthyg yn fewnol yn lleihau mewn perthynas â gwariant PFI a chronfeydd wrth gefn eraill yn y dyfodol.

·         Cadarnhaodd yr adroddiad fod y Cyngor yn benthyca arian gan y Bwrdd Benthyciadau Gwaith Cyhoeddus – y Llywodraeth yn y bôn.   Yn ystod y cyfnod hwn, gwelwyd cynnydd digynsail o 1% mewn cyfraddau llog.  Mae'r Pennaeth Cyllid a'r tîm cyllid yn adolygu'r opsiynau gydag ymgynghorwyr Trysorlys y Cyngor ar ddewisiadau benthyca eraill a bydd hyn yn cael ei adrodd mewn adroddiadau yn y dyfodol yn ôl y gofyn.    

Penderfyniad:

Nododd y Cabinet gynnwys yr adroddiad a chytunwyd i gynnig sylwadau i’r Cyngor.  

Cyflwynodd yr Arweinydd yr adroddiad a oedd yn rhoi diweddariad o'r Gofrestr Risg Gorfforaethol ar gyfer diwedd chwarter 2 (30 Medi 2019). 

Gofynnwyd i’r Cabinet ystyried cynnwys yr adroddiad a nodi'r newidiadau i'r gofrestr risg ar gyfer diwedd chwarter 1.

Cadarnhaodd yr Arweinydd fod Strategaeth Rheoli Risg a Chofrestr Risg Gorfforaethol y Cyngor yn galluogi'r weinyddiaeth hon a swyddogion i nodi, rheoli a monitro'n effeithiol y risgiau hynny a allai atal yr awdurdod rhag cyflawni'r amcanion a nodwyd yng Nghynllun Corfforaethol 2017/22 a'i Ddyletswyddau Statudol fel awdurdod lleol.

Eglurodd yr adroddiad ymhellach ar gyfer bob blwyddyn, fel rhan o drefniadau cynllunio’r Cyngor, fod gwasanaethau yn adolygu eu risgiau presennol ac yn edrych ymlaen at risgiau newydd neu rai sy'n dod i'r amlwg a fyddai'n atal y weinyddiaeth rhag cyflawni ei hamcanion fel rhan o Gynllun Corfforaethol y Cyngor.

Bydd adroddiad risg Chwarter 2 yn cael ei gyflwyno i Bwyllgor Archwilio'r Cyngor ym mis Ionawr 2020; Y Pwyllgor Archwilio sy’n adolygu ac yn monitro'r trefniadau rheoli risg a llywodraethiant.

Mae'r adroddiad yn nodi bod 12 o'r risgiau wedi'u codi i Gofrestr Risg Gorfforaethol y Cyngor sy'n gofyn am fonitro gan y Cabinet a'r Uwch Dîm Arwain.

Bydd y risgiau sy'n weddill yn parhau i gael eu monitro gan y gwasanaethau a Thîm Corfforaethol y Cyngor.  Mae mecanweithiau ar waith i uwchgyfeirio unrhyw risg newydd neu bresennol i'r Gofrestr Risg Gorfforaethol. 

Ar ddiwedd Chwarter 1 (1 Gorff 2019 i 30 Medi 2019) roedd gan y Cyngor 9 risg uchel (15 i 25) a 3 risg ganolig (5 i 14).  O'i gymharu â chwarter 1, nid oedd unrhyw risgiau newydd ac ni chaewyd unrhyw risgiau.   Fodd bynnag, roedd 2 risg wedi cynyddu o lefel Ganolig i Uchel. Dyma'r sgoriau o ran risgiau a welodd gynnydd:

·         Y galw am gymorth anghenion dysgu ychwanegol (ADY) ac anghenion addysgol arbennig (AAA) (cynyddodd y sgôr risg o 12 i 20) 

§  Mae'r risg hon yn ymwneud â chyflwyno deddfwriaeth newydd a’r pethau nad sy’n hysbys yn ymwneud â’r effaith bosibl ar wasanaethau addysg a chymorth ysgol yn y ddinas.

§  Adolygwyd modelau cyllido ADY mewn gweithgor awdurdod lleol a phennaeth yn ystod chwarter 2.  Roedd yn amlwg, o ganlyniad i gynnydd yn y boblogaeth ysgolion yn gyffredinol, y bu cynnydd yn nifer y disgyblion ag ADY sydd wedi rhoi pwysau ychwanegol ar y cyllid ADY presennol.  

§  Mae yna ddisgwyliad y bydd ysgolion yn ategu'r cyllid ADY a ddyrannwyd iddynt, fodd bynnag, o ganlyniad i gynnydd yn nifer y disgyblion sydd â datganiad a’r rhai a gyllidwyd, nid yw'r cyllid ADY fesul disgybl yn adlewyrchu'r swm sydd ei angen. 

§  Cytunwyd ar fodel ariannu un flwyddyn gyda rhagor o gyfarfodydd i'w cynnal yn ystod haf 2020 i ddatblygu model ariannu hirdymor.

·         Rheolaeth ariannol yn ystod y flwyddyn (sgôr risg wedi cynyddu o 8 i 12)

§  Ar ddiwedd mis Medi, mae Gwasanaeth Cyllid y Cyngor yn dangos gorwariant rhagamcanol o £700k.

§  Er y bydd effaith gorwariant yn ystod y flwyddyn yn cael effaith andwyol ar lefel  ...  view the full Cofnodion text for item 6.

Cyflwynodd yr Arweinydd yr adroddiad a oedd yn cadarnhau mai dyma'r ail dystysgrif gydymffurfio a gyhoeddir gan Swyddfa Archwilio Cymru (SAC) yn dilyn archwiliad o berfformiad y Cyngor  yn 2018/19yn unol â Mesur Llywodraeth Leol (Cymru) 2009.

Swyddfa Archwilio Cymru yw archwilwyr allanol y Cyngor ac mae dyletswydd arnynt i sicrhau bod gan gyrff cyhoeddus, megis Cyngor Casnewydd, y trefniadau angenrheidiol yn eu lle i sicrhau darbodusrwydd, effeithlonrwydd ac effeithiolrwydd wrth ddefnyddio'i adnoddau i ddarparu gwasanaethau'r Cyngor.

Mae'r gwaith a gwblhawyd gan Swyddfa Archwilio Cymru hefyd yn cefnogi Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015 drwy sicrhau bod cyrff cyhoeddus yn ymgymryd â datblygiadau cynaliadwy i ddiwallu anghenion cenedlaethau'r dyfodol a chydymffurfio â'r egwyddor o bum ffordd o weithio.

Croesawodd yr Arweinydd Gareth Jones, Swyddog Arweiniol yr Archwiliad, i'r cyfarfod.  Rhoddodd Mr Jones drosolwg o'r gwaith sydd ei angen ar y Cyngor i dderbyn yr ail dystysgrif gydymffurfio a chadarnhaodd bod y gofynion wedi'u bodloni a bod y dystysgrif wedi'i rhoi. 

Diolchodd yr Arweinydd i SAC unwaith eto am ei dull o weithio mewn partneriaeth a gweithio gyda Chyngor DInas Casnewydd.

Cynigiodd yr Arweinydd fod y Cabinet yn derbyn y casgliad sydd yn Mhystysgrif Asesu Perfformiad yr Archwilydd Cyffredinol.

Penderfyniad:

Derbyniodd y Cabinet y casgliad a geir yn Nhystysgrif Asesu Perfformiad yr Archwilydd Cyffredinol.

Cyflwynodd yr Arweinydd yr adroddiad sy'n nodi cynigion i ddiweddaru a gwneud newidiadau i Reolau Sefydlog Contract y Cyngor.  Bydd y Cyngor Llawn yn gwneud penderfyniad terfynol ar yr adroddiad ond mae angen barn y Cabinet cyn ei gwblhau a'i anfon i gyfarfod nesaf y Cyngor.

Mae Rheolau Sefydlog Contract (RhSC) yn rhan o gyfansoddiad y Cyngor ac maent yn rheolau ar gyfer prynu nwyddau, gwasanaethau a gwaith y mae'n rhaid i bob gweithiwr lynu wrthynt.

Cadarnhaodd yr adroddiad ei bod yn ofynnol adolygu’r RhSC bob tair blynedd er mwyn ystyried newidiadau i ddeddfwriaeth, polisi a chyfeiriad strategol y Cyngor, yn ogystal â pholisi ehangach Llywodraeth Cymru y mae angen ei ymgorffori i reolau'r Cyngor.  Mae'r RhSC arfaethedig, a atodwyd i'r adroddiad, yn cyflwyno newidiadau wedi'u cynllunio i wella arferion caffael y cyngor a sicrhau bod deddfwriaeth sy'n newid, ac arferion polisi a chaffael eraill y Cyngor yn cael eu dilyn. 

Cynhaliwyd yr adolygiad drwy ymgynghori â Phennaeth y Gyfraith & Rheoleiddio, y Pennaeth Cyllid a'r Prif Archwilydd Mewnol, yn ogystal â'r Tîm Arweinyddiaeth Strategol a'r Tîm Rheoli Corfforaethol.

O ganlyniad i'r ymgynghoriad hwnnw, gwnaed newidiadau allweddol mewn nifer o feysydd, a hynny'n fwyaf amlwg o ran;

1.    Cydymffurfio - adran newydd yn ymdrin â chyfrifoldebau yn ymwneud â chywirdeb, safonau, cydymffurfio â rheoliadau a Chodau Ymddygiad.

2.    Gwasanaethau Cymdeithasol - adran newydd sy'n cwmpasu contractau gwasanaeth unigol ar gyfer cleientiaid y gellir eu dyfarnu o dan gyfres o amgylchiadau penodol ym maes Gofal Cymdeithasol.

3.    Proses Dendro ar gyfer Caffael - yn arbennig mwy o hyblygrwydd i allu mynd at gyflenwyr lleol a chyflenwyr eraill yng Nghymru am dendrau hyd at £75k mewn gwerth, cynnydd o'r £25k presennol.

4.    Cod Ymarfer, Cyflogaeth Foesegol mewn Cadwyni Cyflenwi - adran newydd yn ymdrin ag ymrwymiad y Cyngor i ystyried ystod o gamau i sicrhau bod ein cadwyni cyflenwi mewnol ac allanol yn gweithredu o dan arferion cyflogaeth cyfreithiol a moesegol.

5.    Rheoli Contractau -adran newydd i gwmpasu sut y dylid rheoli contractau ar ôl dyfarnu contractau o'r fath, er mwyn sicrhau bod y contract yn parhau i fod yn effeithiol o ran cyflawni ei allbynnau gofynnol am ei gyfnod llawn.

6.    Eithriadau - adran newydd i sicrhau bod swyddogion yn deall y broses os tybir bod angen gwneud cais i RhSC gael eu heithrio o dan amgylchiadau penodol.

Roedd yr adroddiad yn cadarnhau ymhellach bwysigrwydd bod prosesau a rheolau'r Cyngor yn adlewyrchu'r datblygiadau diweddaraf sy'n effeithio ar awdurdodau lleol; cyfeiriodd yr Arweinydd yn benodol at gadarnhad bod y Cyngor yn ymgorffori diweddariadau pwysig megis cyflogaeth foesegol yn ei chadwyni cyflenwi a'r broses newid sy'n ei gwneud yn haws cynnwys cyflenwyr lleol a chyflenwyr Cymreig, tra'n parhau i sicrhau gwerth am arian o ran sut mae'r Cyngor yn prynu ei nwyddau a'i wasanaethau.

Cymeradwyodd yr Arweinydd yr adroddiad i'r Cabinet a hefyd bod RhSC diwygiedig yn cael eu hadrodd i'r Cyngor i'w cymeradwyo. 

Penderfyniad:

Cymeradwyodd y Cabinet yr adroddiad a'i fod i gael ei adrodd i gyfarfod nesaf y Cyngor.

Cyflwynodd yr Arweinydd yr adroddiad, gan gadarnhau Deddf Rheoleiddio ac Arolygu Gofal Cymdeithasol (Cymru) 2016 (Rh+A) a Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014 (GCLl) yn nodi'r gofyniad i Gyfarwyddwr y Gwasanaethau Cymdeithasol gynhyrchu adroddiad blynyddol yn nodi perfformiad y Ggwasanaethau Cymdeithasol.

Nid bwriad yr adroddiad yw manylu ar y broses ond darparu gwybodaeth i'w chyhoeddi i gynulleidfa eang.   Roedd yr adroddiad yn ymdrin â'r flwyddyn 2018/19 ac yn nodi asesiad y Cyfarwyddwr o ba mor dda y mae'r Cyngor wedi hyrwyddo a darparu gwasanaethau gofal cymdeithasol i ddinasyddion a gofalwyr Casnewydd sydd angen gofal a chymorth.

Cyflwynodd yr arweinydd yr Aelod Cabinet dros Wasanaethau Cymdeithasol i drafod rhai o benawdau'r adroddiad er mwyn dangos y cynnydd sy'n cael ei wneud o ran datblygu gwasanaethau atal ac ymyrryd yn gynnar a'r gwaith sy'n ymwneud ag integreiddio iechyd a gofal cymdeithasol i adeiladu capasiti ychwanegol y mae ei angen yn fawr.

Roedd yr Aelod Cabinet yn falch o'r adroddiad a dynnodd sylw at lawer o fentrau cadarnhaol a wnaed gan Gasnewydd dros y flwyddyn ddiwethaf.

Gofynnodd yr Arweinydd i Gyfarwyddwr presennol y Gwasanaethau Cymdeithasol, Chris Humphrey, am ei meddyliau.  Cadarnhaodd Mrs Humphrey fod yr adroddiad yn dangos y siwrnai barhaus y mae'r Gwasanaethau Cymdeithasol wedi bod arni dros y blynyddoedd diwethaf.  Canmolodd y perfformiad gan yr holl staff sy'n adlewyrchu llawer iawn o waith caled sydd wedi'i wneud.

Canmolodd Aelodau'r Cabinet waith caled yr holl staff.

Cymeradwyodd y Prif Weithredwr dros dro y gwaith cydweithredol a wnaed gydag Addysg ac Iechyd i sicrhau gwasanaethau cydgysylltiedig i wneud bywydau'n well i rai o'r bobl fwyaf agored i niwed yn ein cymdeithas.

Diolchodd yr Arweinydd i'r Aelod Cabinet am yr arweinyddiaeth a ddangoswyd yn y rôl hon a phwysleisiodd yr arweinydd yr amgylchiadau anodd a heriol y mae pobl yn eu cael eu hunain ynddynt, mae cydweithwyr yn y Gwasanaethau Cymdeithasol yn gweithio yn y rheng flaen o safbwynt hyn. 

Cadarnhaodd yr Arweinydd ei bod wedi mynychu parti Nadolig y Plant sy'n Derbyn Gofal; llongyfarchodd y staff, a phob un ohonyn nhw'n dangos cymaint o empathi a thosturi fel hyn yn y gwaith y maen nhw'n ei wneud.

Penderfyniad:

Cymeradwyodd y Cabinet yr adroddiad.

Dyddiad y Cyfarfod Nesaf: 15fed Ionawr 2020, 4 yp, Ystafell Bwyllgor 1, Canolfan Ddinesig

Cyflwynodd yr Arweinydd Raglen Waith y Cabinet.

Penderfyniad:

Cytunodd y Cabinet ar y rhaglen wedi’i diweddaru.