Agenda and minutes

        i.           To receive any apologies for absence.

      ii.           To receive any declarations of interest.

     iii.           To receive any announcements by the Presiding Member.

1.i Ymddiheuriadau

Y Cynghorwyr Fouweather, Jones a Kellaway

1.ii Datgan Buddiannau

Y Cynghorydd Hughes, Bwrdd Partneriaeth Rhanbarthol Eitem 7 

Y Cynghorydd Hussain, Hysbysiad o Gynnig Eitem 5

1.iii Cyhoeddiadau'r Llywydd

Gofynnodd yr Llywydd i'r Cyngor gymryd munud o dawelwch i gofio’r cyn-Faer Harry Williams a fu farw'r mis diwethaf a hefyd Diane Huntley, gwraig y cyn-Gynghorydd Paul Huntley.

To confirm and sign the minutes of the last meeting.

Derbyniwyd bod cofnodion y cyfarfod diwethaf ar 26 Medi 2023 yn gofnod cywir.

To consider any proposed appointments.

Ystyried y penodiadau arfaethedig a nodwyd yn yr adroddiad

Cynigiodd y Cynghorydd Clarke y penodiadau a nodwyd yn yr adroddiad, fel y cytunwyd gan y Rheolwyr Busnes fel y nodir isod.

Eiliwyd yr adroddiad gan y Cynghorydd Reeks.

Penderfynwyd: Bod y penodiadau canlynol yn cael eu cytuno.

Penodiadau Cyrff Llywodraethu

*Trosglwyddwyd Suzanne Evans i fath arall o lywodraethwr

30 minutes is allocated for questions to the Gwent Police representative.

Cyflwynodd yr Llywydd Uwch-arolygydd Heddlu Gwent, J White, a roddodd y wybodaeth ddiweddaraf i Aelodau'r Cyngor am faterion yr heddlu yn Nwyrain, Gorllewin a Chanol Casnewydd.

Gwahoddodd yr Llywydd yr Arweinydd i siarad gerbron yr Uwch-arolygydd White.

Roedd yr Arweinydd yn falch bod rhagor o arian diogelwch ar y stryd ar gael, a fyddai'n gwneud gwahaniaeth enfawr i'r gymuned.  

Gofynnodd yr Arweinydd am sicrwydd y byddai cymorth swyddogion ar gael yng nghanol y ddinas yn ystod cyfnod yr ?yl.

Dywedodd yr Uwcharolygydd White fod niferoedd swyddogion wedi cael eu dyblu yng nghanol y ddinas yn ystod y pedair wythnos ddiwethaf ar nos Wener a nos Sadwrn er mwyn cynyddu amlygrwydd.  Mae'r gwasanaeth mewn cysylltiad â phartneriaid fel Pub Watch, Trwyddedu a landlordiaid, ac roedd swyddogion cymorth cymunedol yn dechrau eu sifftiau yn gynharach gyda'r nos i ddarparu cefnogaeth. Roedd yr Uwcharolygydd White hefyd yn edrych ar wasanaeth brysbennu ar gyfer materion y gellid delio â nhw fel arall i ddefnyddio adnoddau'r heddlu.  Wrth symud ymlaen, roedd yr Uwcharolygydd White yn teimlo bod yr heddlu mewn lle da iawn i reoli'r pwysau ychwanegol sy'n gysylltiedig â'r cyfnod hwn.

Yn ogystal, gofynnodd yr Arweinydd pa gyngor y gallai'r heddlu ei roi i aelodau'r ward ar sut i roi gwybod am ddigwyddiadau.

Fe wnaeth yr Uwcharolygydd White annog trigolion pe bai argyfwng i ddeialu 999. Roedd y gwasanaeth 101 wedi gwella'n ddramatig, gyda Gwent yn y grym sy'n perfformio orau yn y wlad o ran delio â galwadau.   Mae gwefan yr heddlu yn rhestru'r timau cymdogaeth lleol, ar gyfer adrodd am faterion lleol, fel pryderon ymddygiad gwrthgymdeithasol. Mae yna hefyd sianeli cyfryngau cymdeithasol, sy'n cael eu monitro 24/7.  Mae gwasanaethau wyneb yn wyneb ar gael yng Ngorsaf Ganolog Heddlu Casnewydd.

Cwestiynau i'r Heddlu a ofynnwyd gan y Cynghorwyr:

§ Esboniodd y Cynghorydd Evans rôl SCCH a oedd yn rhoi cymorth allweddol mewn plismona cymunedol. Roedd y Cynghorydd Evans eisiau sicrwydd nad oedd cymunedau Casnewydd dan anfantais oherwydd rhewi recriwtio SCCH.

Cytunodd yr Uwcharolygydd White ar bwysigrwydd SCCH a sicrhaodd y Cynghorydd Evans fod lefelau da o gefnogaeth SCCH ar waith.  Yn seiliedig ar anghenion a gofynion, byddent yn cael eu lleoli yn y gymuned lle bo angen.  

§ Cyfeiriodd y Cynghorydd Harvey at fater yr wythnos diwethaf lle rhoddwyd gorchymyn gwasgaru ar waith yn Ringland. Roedd y trigolion yn poeni ac yn pryderu. Felly, gofynnodd y Cynghorydd Harvey am gyfarfod cyhoeddus gyda'r heddlu a'r trigolion.

Byddai'r Uwcharolygydd White yn siarad â'r arolygydd i ddeall y mater a byddai'n gwneud pob ymdrech i drefnu cyfarfod cyhoeddus.

§ Cyfeiriodd y Cynghorydd Adan at ffatrïoedd canabis mewn adeiladau segur a segur ar Commercial Street a gofynnodd sut y gellid atal hyn.

Nododd yr Uwcharolygydd lleol ar gyfer canol y ddinas eistedd ar gr?p gorchwyl gyda swyddogion eraill o'r Cyngor gan gynnwys Rheolwr Canol y Ddinas. Gofynnodd yr Uwcharolygydd White am gronfa ddata gyfoes o'r holl adeiladau yng nghanol y ddinas i ddarganfod pwy oedd landlordiaid a thenantiaid yr adeiladau hyn, yn ogystal â'r  ...  view the full Cofnodion text for item 4.

Gwahoddodd yr Llywydd y Cynghorydd Routley i gyflwyno'r cynnig, gyda'r Cynghorydd Mogford i’w eilio.

Mae Gwesty’r Westgate, tirnod hanesyddol yn ein dinas, yn dal pwysigrwydd sylweddol fel trobwynt mewn hanes a ddatblygodd ddemocratiaeth fodern, sy'n ein hatgoffa o'n brwydrau dros gredoau gwleidyddol.

Rydym yn galw ar y Cyngor hwn i wneud popeth o fewn ei allu i sicrhau dyfodol yr adeilad hanesyddol hwn.

Gyda'ch cefnogaeth chi, gallem fod yn adennill yr adeilad rhyfeddol hwn, gan gadw ein hanes wrth lunio dyfodol disgleiriach i'r Westgate, y ddinas, a'n dinasyddion.

Eglurodd y Cynghorydd Routley fod y cynnig wedi ei gyflwyno i'r Cyngor gan gyfeirio at bwysigrwydd mudiad y Siartwyr ac i uno'r Cyngor.  Aeth y Cynghorydd Routley ymlaen i ddweud, ar 19 Hydref 2023, pan gafodd gr?p gwirfoddolwyr y Westgate eu cloi allan o Westgate heb rybudd. Roedd y gr?p hwn wedi gwneud gwaith rhyfeddol wrth ddathlu mudiad y Siartwyr a chefnogi Gwesty’r Westgate. 

Y cynnig felly oedd cadw'r gorffennol. Roedd y Cynghorydd Routley eisiau cefnogaeth i'r cynnig, neu hyd yn oed y gwelliant i'r cynnig, i gydnabod ac anrhydeddu'r rhai a fu farw, sef y 22 dyn a gollodd eu bywydau yng Ngwesty'r Westgate ym 1839. Roedd y cynnig hwn felly'n ymwneud ag amddiffyn Gwesty'r Westgate a'i droi'n heneb fyw.

Cadwodd y Cynghorydd Mogford yr hawl i siarad ar ddiwedd y drafodaeth.

Cynigiodd y Cynghorydd Drewett y gwelliant canlynol i'r Cynnig:

Mae Gwesty’r Westgate, tirnod hanesyddol yn ein dinas, yn symbol o bwynt arwyddocaol mewn hanes a ddatblygodd ddemocratiaeth fodern. Mae hyrwyddo a chadw ein hasedau diwylliannol a threftadaeth yn flaenoriaeth strategol i Gasnewydd.

Bydd y Cyngor hwn yn gwneud popeth o fewn ei allu i sicrhau dyfodol yr adeilad hanesyddol hwn trwy ei gynnwys yn y Cynllun Creu Lleoedd a'r Strategaeth Ddiwylliannol, ynghyd â mewnbwn gan yr holl randdeiliaid, gan warchod ein hanes wrth lunio dyfodol mwy disglair i'r Westgate, y ddinas a'n dinasyddion.

Eiliodd y Cynghorydd Mudd y gwelliant i'r cynnig.

Ar gais y Cynghorydd Evans, dosbarthwyd y gwelliant i'r Aelodau er gwybodaeth.

Cadwodd y Cynghorydd Mudd yr hawl i siarad ar ddiwedd y drafodaeth.

Soniodd y Cynghorydd Drewett mai'r gwahaniaeth sylweddol rhwng y cynnig gwreiddiol a'r gwelliant oedd ei fod yn ystyried bod Gwesty'r Westgate eisoes yn mynd i fod yn rhan o'r Cynllun Creu Lleoedd a'r Strategaeth Ddiwylliannol.

Cadwodd y Cynghorydd Drewett yr hawl i siarad ar ddiwedd y drafodaeth.

Sylwadau gan y Cynghorwyr:

§ Cafodd y Cynghorydd Hughes ei synnu gan y cynnig gwreiddiol ac er bod y gwelliant yn cael ei werthfawrogi, roedd yr etifeddiaeth i amddiffyn democratiaeth a'r hyn yr oedd y Siartwyr yn ceisio'i gyflawni yn bwysicach.

§ Roedd y Cynghorydd Screen yn cefnogi'r gwelliant, ac roedd yn ystyried ei fod yn ymwneud â chadw treftadaeth ddiwylliannol Casnewydd.  

§ Cefnogodd y Cynghorydd D Davies y gwelliant, a oedd yn canolbwyntio ar Gasnewydd fel dinas diwylliant, hanes a democratiaeth.  Roedd hwn yn fater allweddol fel rhan o'r Cynllun Creu Lleoedd.    

§ Roedd y Cynghorydd Morris yn  ...  view the full Cofnodion text for item 5.

Cyflwynodd y Llywydd adroddiad rheoli trysorlys y Cyngor a oedd yn amlinellu'r gweithgaredd ar gyfer hanner cyntaf 2023-2024 a chadarnhaodd fod gweithgareddau'r trysorlys a gwblhawyd hyd yn hyn yn ystod y flwyddyn yn cydymffurfio â Strategaeth y Trysorlys a ystyriwyd yn flaenorol ac a osodwyd gan yr Aelodau.

Cymharodd yr adroddiad weithgaredd â'r sefyllfa diwedd blwyddyn ar gyfer 2022/23 a manylu ar y symud rhwng Ebrill a Medi 2023/24 a'r rhesymau dros y symudiadau hynny. Dyma oedd y cyntaf o ddau adroddiad a dderbyniwyd ar reoli'r trysorlys yn ystod y flwyddyn. 

Roedd yr adroddiad yn amlygu’r wybodaeth ganlynol: 

§ Cytunwyd ar atgoffa o Strategaeth y Trysorlys.

§ Manylion gweithgareddau benthyg a buddsoddi drwy gydol y flwyddyn§  Ystyriaethau economaidd ehangach e.e. hinsawdd economaidd§  Rhagolwg tymor canolig i hir ar gyfer angen benthyg.

§ Gan derfynu drwy archwiliad o weithgareddau yn erbyn dangosyddion darbodus, yn cadarnhau cydymffurfiaeth.

Cyflwynwyd yr adroddiad i'r Pwyllgor Llywodraethu ac Archwilio yn y cyfarfod mis Hydref ac fe'i cymeradwywyd ganddynt cyn i'r adroddiad gael ei ystyried gan y Cabinet ar 15 Tachwedd.

Roedd yr uchafbwyntiau allweddol yn cynnwys y lefel benthyg, a oedd, ar 30 Medi 2023, wedi gostwng gan £3.1m o sefyllfa alldro 2022/23 ac a oedd bellach yn £135.5m.

Roedd y gostyngiad hwn mewn perthynas â:

§ Nifer o fenthyciadau a gafodd eu had-dalu mewn rhandaliadau dros oes y benthyciad.

§ Ad-dalu dau fenthyciad aeddfedrwydd bach y Bwrdd Benthyciadau Gwaith Cyhoeddus (BBGC) ddiwedd mis Medi, nad oedd angen eu hailgyllido.

§ Cafodd hyn ei ddidynnu gan swm lleiaf posibl o fenthyg hirdymor newydd a wnaed, cyfanswm o £300k gan Salix a oedd yn ddi-log ac yn gysylltiedig â phrosiect effeithlonrwydd ynni penodol.

Ar ddiwedd mis Medi, roedd benthyg cyffredinol y Cyngor hefyd yn cynnwys chwe benthyciad Opsiwn Rhoddwr Benthyciadau/Opsiwn Benthyciwr (ORhBOB) gwerth cyfanswm o £30m. Er nad oedd y benthyciadau hyn yn ystod hanner cyntaf y flwyddyn yn destun unrhyw newid mewn cyfraddau llog, ddiwedd mis Hydref a Thachwedd derbyniodd y Cyngor hysbysiad bod tri benthyciwr o ORhBOB gwerth £15m wedi dewis cynyddu'r cyfraddau llog. 

Yn dilyn cyngor gan gynghorwyr trysorlys y Cyngor, fe wnaeth y Cyngor adennill y benthyciadau, yn hytrach na derbyn y gyfradd llog uwch. Roedd hyn oherwydd bod y gyfradd llog ddiwygiedig yn uwch na'r gyfradd bresennol ac naill ai yn debyg i’r cyfraddau benthyg cyfredol drwy’r Bwrdd Benthyciadau Gwaith Cyhoeddus (BBGC) neu’n sylweddol uwch. Rheolodd y Cyngor yr ad-daliadau hyn trwy gyfuniad o ddefnyddio balansau buddsoddi sydd ar gael a gwneud cais am un benthyciad BBGC hirdymor newydd o £5m. 

Er y byddai peidio ailgyllido dau o’r benthyciadau hyn yn y pen draw yn cyflymu angen gwaelodol y Cyngor i fenthyg yn allanol o’r newydd, roedd gadael o drefniadau ORhBOB yn caniatáu i'r Cyngor ddad-beryglu elfen o'i bortffolio benthyg, trwy ddileu'r risg o gynnydd pellach yn y gyfradd llog ar y benthyciadau penodol hyn. 

Cynyddodd lefel y buddsoddiadau gan £7.4m i £54.7m. Rhagwelwyd y byddai balansau buddsoddi, fodd bynnag, yn lleihau yn naturiol wrth  ...  view the full Cofnodion text for item 6.

Cyflwynodd y Llywydd yr Arweinydd i roi’r adroddiad nesaf, sef Adroddiad Blynyddol Bwrdd Partneriaeth Rhanbarthol (BPRh) Gwent fel sy'n ofynnol yn Neddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014.

Roedd dyletswydd statudol ar y Bwrdd dan Ddeddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (GCLl) (Cymru) 2014 ac fel y'i diwygiwyd gan Ddeddf Rheoleiddio ac Arolygu Gofal Cymdeithasol (Cymru) 2016 i lunio adroddiad blynyddol a chynllun ardal. Yna rhaid cyflwyno'r dogfennau hyn a'u hystyried drwy strwythurau pob un o'r cyrff sy'n ffurfio aelodaeth y Bwrdd Partneriaeth Rhanbarthol. 

Nododd Llywodraeth Cymru y fframwaith statudol ar gyfer datblygu y Cynllun Ardal Rhanbarthol i gynnwys sut y byddai blaenoriaethau iechyd a gofal cymdeithasol ar y cyd yn cael eu cyflawni mewn partneriaeth ar draws y rhanbarth, a’r Adroddiad Blynyddol.

Roedd y Bwrdd Partneriaeth Rhanbarthol yn cofleidio ac yn mabwysiadu egwyddorion Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015 yn llawn ac roedd wedi’i alinio’n llwyr ag egwyddorion Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014.

Wrth droi at yr adroddiad ei hun, nodwyd y cynnydd o ran cyflawni ein Cynllun Ardal yn Adroddiad Blynyddol y BPRh. 

Amlygodd yr adroddiad y gwaith a wnaed mewn partneriaeth ar draws gofal cymdeithasol ac iechyd. Roedd yn darparu enghreifftiau cryf o fanteision gweithio mewn partneriaeth a sut yr effeithiodd y gwaith ar ddinasyddion yn gadarnhaol.  

Roedd yr Arweinydd yn falch o nodi bod trafod da gyda'r Aelodau pan gyflwynwyd yr adroddiad i Bwyllgor Craffu Perfformiad ar gyfer Partneriaethau’r Cyngor ddydd Mawrth 10 Hydref.

Sylwadau gan y Cynghorwyr:

§ Soniodd y Cynghorydd Hughes fod y cynllun yn nodi'r ffocws ar awdurdodau ar y cyd o dan Ddeddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014 yn ogystal â darparu gofal teuluol a phartneriaethau cymunedol cryf. Diolchodd y Cynghorydd Hughes i'r staff a helpodd i gynhyrchu'r adroddiad a'r Pwyllgor Craffu Perfformiad – Partneriaethau am ei fewnbwn.   

§ Ychwanegodd y Cynghorydd D Davies mai'r positif enfawr oedd gwneud Gwent y Rhanbarth Marmot cyntaf yng Nghymru. Tynnodd y Cynghorydd Davies sylw at yr egwyddorion i gydweithwyr a pham yr oeddent yn bwysig wrth herio a mynd i'r afael ag anghydraddoldebau.  

§ Ychwanegodd y Llywydd, fel cyn-Gadeirydd y Bwrdd Partneriaeth Rhanbarthol, ei fod yn dod ag iechyd a chynghorau ynghyd i gyflawni mwy.  

Penderfynwyd:

§ Bod y Cyngor yn ystyried yr ymrwymiadau rhanbarthol ar y cyd o fewn y Cynllun Ardal.

§ Bod y Cyngor yn adolygu Adroddiad Blynyddol y BPRh a'r cynnydd a wnaed yn erbyn yr amcanion; a rhoddodd unrhyw adborth/sylwadau.

Cyflwynodd y Llywydd yr Arweinydd i roi cyflwyniad ar Adroddiad Blynyddol y Cyngor ar y cynnydd yn erbyn ei Gynllun Cydraddoldeb Strategol 2020-2024.

Dan Ddeddf Cydraddoldeb (2010), mae angen i'r Cyngor adrodd yn flynyddol ar y cynnydd y mae’n ei wneud yn erbyn yr amcanion cydraddoldeb strategol a gynhwysir o fewn ei Gynllun Cydraddoldeb Strategol ynghyd a data cydraddoldeb staff.  

Cafodd yr Adroddiad Blynyddol ei adolygu gan y Pwyllgor Rheoli Craffu a Throsolwg y Cyngor a Chabinet y Cyngor.  Cafodd eu sylwadau eu cynnwys yn yr adroddiad.

Mae'r adroddiad hwn yn nodi'r drydedd flwyddyn o gyflawni yn erbyn Amcanion Cydraddoldeb Strategol y cytunwyd arnynt gan y Cyngor hwn.

Amlygodd y crynodeb o gyflawniadau y cynnydd yn erbyn pob un o'r amcanion, fel: 

1.     Ysgol Uwchradd Llanwern yn derbyn Gwobr MBE Betty Campbell gyntaf am ei gwaith ar wrth-hiliaeth.

2.     Defnyddio cyllidebu cyfranogol a ddosbarthodd gyllid i 44 o brosiectau cymunedol lleol yn ystod y flwyddyn ariannol hon yn unig.    

3.     Hyrwyddo, cefnogi a dathlu amrywiaeth ar draws y ddinas yn ystod dyddiadau arwyddocaol, gan gynnwys Eid al-Fitr, Hanes Pobl Dduon Cymru, Diwrnod Gwrth-Hiliaeth y Cenhedloedd Unedig ac, wrth gwrs, Pride in the Port, Digwyddiad Pride cymunedol Casnewydd, a oedd yn mynd o nerth i nerth ac a oedd yn enghraifft wirioneddol o sut y daeth cymunedau at ei gilydd i gyflawni llwyddiant.

Roedd yn galonogol gweld y cynnydd a wnaed gan gynnwys cau'r bwlch cyflog rhwng y rhywiau ymhlith swyddogion a chydraddoldeb rhywedd yn amlwg yn y Cabinet.

Daeth yr adroddiad i ben gyda data a gwybodaeth cydraddoldeb staff yn sail i’r ymrwymiad parhaus i weithio tuag at weithlu a oedd yn adlewyrchu'r cymunedau ledled ein dinas. Mae hwn yn amcan allweddol o fewn y Cynllun Cydraddoldeb Strategol a'r Cynllun Pobl newydd (y ddau i'w cyhoeddi yn 2024) ac mae wedi’i ymwreiddio yn y Cynllun Corfforaethol.  

Sylwadau gan y Cynghorwyr:

§ Diolchodd y Cynghorydd Batrouni i'r staff am eu hymrwymiad i gydraddoldeb a chanmolodd gwaith y rhwydweithiau staff.   

§ Cyfarfu'r Cynghorydd Hussain â grwpiau lleiafrifoedd ethnig fel rhan o'r rhwydwaith staff, clywodd eu pryderon a byddai'n cymryd camau ymlaen.

§ Cefnogodd y Cynghorydd Cocks yr adroddiad a'r drafodaeth yn y Pwyllgor Craffu Perfformiad

– Partneriaethau. Nododd y Cynghorydd Cocks fod dyletswydd gyfreithiol a moesol ar Gasnewydd

i leihau gwahaniaethau canlyniadau i bobl o gefndiroedd ethnig gwahanol drwy fynd allan i'r gymuned a siarad â phobl. Gwnaeth yr ystod o weithgareddau a gynhaliwyd argraff dda ar y Cynghorydd Cocks ac roedd y rhan o’r adroddiad yn canolbwyntio ar ddata, a oedd yn sail i bolisi cydraddoldeb effeithiol yn ei farn ef ac y byddai'n gwneud gwahaniaeth i'r hyn a wnaeth Cyngor Dinas Casnewydd yn y dyfodol.

Penderfynwyd:

Bod y Cyngor yn cymeradwyo'r adroddiad monitro terfynol i'w gyhoeddi ar wefan y Cyngor, yn unol â therfynau amser statudol.

Cyflwynodd yr Arweinydd Adroddiad Hunanasesiad Cynllun Corfforaethol ar gyfer 2022/23 i gydweithwyr y Cyngor.

Hwn oedd yr adroddiad blynyddol cyntaf ar gynnydd y gwaith o gyflawni yn erbyn Cynllun Corfforaethol 2022 i 2027, a gymeradwywyd gan y Cyngor ym mis Tachwedd 2022.

Paratowyd yr adroddiad yn unol â’r gofynion yn Neddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2014 a Deddf Llywodraeth Leol ac Etholiadau (Cymru) 2021.

Roedd yr adroddiad blynyddol yn adlewyrchu ar y cynnydd a wnaed gan y Cyngor a'i bartneriaid wrth gyflawni'r Cynllun Corfforaethol a'r pedwar Amcan Lles. 

Roedd yr adroddiad yn cydnabod yr heriau y mae Casnewydd a llawer o awdurdodau lleol eraill yn eu hwynebu i ddarparu gwasanaethau yng nghyd-destun pwysau cynyddol, wrth gefnogi cartrefi a busnesau drwy'r argyfwng costau byw a sicrhau bod cyllideb wedi’i mantoli sy'n gynaliadwy yn ariannol yn cael ei chyflawni.

Roedd yr adroddiad blynyddol yn ei gwneud yn ofynnol i'r Cyngor fyfyrio ar ei berfformiad ac amlinellodd sut y dechreuodd y Cyngor yn gadarnhaol mewn dau o'r pedwar amcan Lles gyda'r ddau amcan Lles sy'n weddill angen eu gwella ymhellach.  

Er gwaethaf yr heriau hyn, dangosodd Prif Weithredwr y Cyngor, yr uwch dîm arwain, a swyddogion o bob rhan o'r Cyngor yr effaith gadarnhaol y mae gwasanaethau wedi'i chael.  

Roedd y Cyngor hefyd yn gwrando ar farn trigolion a'r rhai sy'n defnyddio ei wasanaethau, yn ogystal â chydweithio â sefydliadau eraill yn y sector cyhoeddus, dielw a'r sector preifat i wella gwasanaethau.

Roedd yn bwysig i bob aelod ddeall y pwysau hyn a chydweithio i wella gwasanaethau i sicrhau bod y Cyngor yn parhau i ddarparu'r gwasanaethau gorau i drigolion Casnewydd.     

Sylwadau gan y Cynghorwyr:

§  Croesawodd y Cynghorydd Bright yr adroddiad a chyfeiriodd at ddau brosiect oedd yn cael eu cynnal yn Sain SIlian, sef y prosiect Cartrefi Cynnes a'r Prosiect Graffiti. Felly, croesawodd y Cynghorydd Bright yr adroddiad.

Penderfynwyd:

Cymeradwyodd y Cyngor adroddiad hunanasesu blynyddol Cynllun Corfforaethol 2022/23.

Gwahoddodd yr Llywydd y Cynghorydd Mogford, Cadeirydd y Pwyllgor Gwasanaethau Democrataidd i gyflwyno i'r Cyngor argymhellion y Pwyllgor Gwasanaethau Democrataidd y gwnaed gwelliannau i Reolau Gweithdrefn Fframwaith Cyllidebol a Pholisi y Cyngor o dan Ran 4 o'r Cyfansoddiad.  

Bwriad y gwelliannau arfaethedig oedd sicrhau bod Cyfansoddiad y Cyngor yn cyd-fynd â Chyfansoddiad Model Cymru ac yn helpu i gefnogi prosesau gwneud penderfyniadau'r Cyngor wrth bennu cyllideb wedi’i mantoli bob blwyddyn yn unol â gofynion statudol. 

Yn dilyn cyfarfod gosod cyllideb 2023/24 y Cyngor llawn ym mis Chwefror 2023, cynhaliodd y Pennaeth Cyllid a Monitro adolygiad o Gyfansoddiad y Cyngor ynghylch rheolau gweithdrefn y gyllideb.

Daeth yr adolygiad i ben gyda'r argymhellion, er bod Cyfansoddiad y Cyngor yn cyd-fynd yn fras â 'Model Cymru', roedd angen diwygiadau i'r rheolau gweithdrefn ar gyfer cynigion cyllideb amgen i'w cyflwyno cyn cyfarfod y Cyngor sy'n pennu'r gyllideb, a gynhelir ddiwedd mis Chwefror bob blwyddyn. 

Gellir crynhoi'r diwygiadau a argymhellir fel a ganlyn:

i)       Bod yr Aelodau'n cyflwyno unrhyw ddiwygiadau arfaethedig i'r Gyllideb ddrafft i'r Pennaeth Cyllid a’r Swyddog Monitro i'w hystyried erbyn 4pm o leiaf bum diwrnod clir cyn cyfarfod Cyllideb y Cyngor llawn.   

ii)      O fewn yr amserlen hon, rhoddir amser a chyfle i swyddogion ystyried addasrwydd unrhyw welliannau arfaethedig; a

iii)    Bod rheolau'r gyllideb a'r weithdrefn fframwaith polisi yn cael eu gwahanu i sicrhau bod proses gosod y gyllideb yn cael ei gwahaniaethu oddi wrth y fframwaith polisi i sicrhau y gellir cytuno ar gyllideb derfynol mewn pryd ar gyfer y dyddiad cau statudol o 11 Mawrth bob blwyddyn.

Cafodd y gwelliannau a amlinellwyd eu hymgorffori yn y ddogfen Rheolau Cyllideb a Gweithdrefnau Polisi ddiwygiedig drafft a gynhwyswyd gyda'r adroddiad i'r Cyngor fel Atodiad 1. 

Ystyriodd y Pwyllgor Gwasanaethau Democrataidd adroddiad y Pennaeth Cyllid a’r Swyddog Monitro mewn perthynas â'r diwygiadau hyn yn eu cyfarfod ar 20 Tachwedd a chymeradwyodd y gwelliannau arfaethedig fel y'u drafftiwyd, gyda'r argymhelliad y dylid bwrw ymlaen â'r cynigion i'w cymeradwyo gan y Cyngor llawn.

Sylwadau gan y Cynghorwyr:

§   Cyfeiriodd y Cynghorydd M Howells at wallau yn yr adroddiad a thynnodd sylw cydweithwyr at Benderfyniadau Brys paragraff 2.5, a gyfeiriodd at 2.4 yn lle 2.6. Ailadroddwyd y camgymeriad hwn ddwywaith.

Gofynnodd y Cynghorydd Howells hefyd am eglurhad ar gynnig gan Aelod i ddiwygio'r gyllideb, a gafodd ei eilio a'i chyflwyno i'r Swyddog Priodol bum niwrnod cyn y Cyngor.  Gofynnodd y Cynghorydd Howells a fyddai hyn yn cael ei drin yn gyfrinachol neu a fyddai'n wybodaeth gyhoeddus.

Dywedodd y Swyddog Monitro y byddai'n cael ei roi i'r Cabinet cyn dod i gytundeb cyn cyfarfod y Cyngor. Pe na bai'n cael ei dderbyn, byddai'n cael ei drafod yn y Cyngor.

Penderfynwyd:

Cymeradwyodd a mabwysiadodd y Cyngor ddiwygiadau i Gyfansoddiad y Cyngor yn unol â 'Chyfansoddiad Model Cymru' a chefnogodd y Cyngor i fodloni ei ofynion statudol o ran gwneud penderfyniadau ynghylch cyllideb y Cyngor.

Croesawodd yr Llywydd Andrew Mitchell, Cadeirydd y Pwyllgor Safonau i'r Cyngor i ddarparu crynodeb o waith y Pwyllgor Safonau yn y 12 mis blaenorol a nodi'r flaenraglen waith.

Roedd y Cadeirydd yn falch o gyflwyno Adroddiad Blynyddol Pwyllgor Safonau 2022/23 i'r Cyngor.

Hwn oedd degfed Adroddiad Blynyddol y Pwyllgor Safonau yn nodi'r gwaith a wnaed gan y Pwyllgor yn ystod y 12 mis diwethaf.

Roedd yr Adroddiad Blynyddol yn ymdrin â chyfnod byrrach na'r arfer, rhwng mis Rhagfyr 2022 a mis Mawrth 2023 ac yn dilyn yr adroddiad diwethaf a gyflwynwyd i'r Cyngor ym mis Tachwedd 2022. Cyflwynwyd yr Adroddiad Blynyddol i'r Cyngor yn flaenorol ar sail wirfoddol. Fodd bynnag, cyflwynodd Adran 63 o Ddeddf Llywodraeth Leol ac Etholiadau (Cymru) 2021 ddyletswydd statudol ychwanegol o dan Ran 3 o Ddeddf Llywodraeth Leol 2000, a oedd yn ei gwneud yn ofynnol i'r Pwyllgor Safonau wneud adroddiad blynyddol ar ôl diwedd pob blwyddyn ariannol ac i'r Cyngor llawn ystyried yr adroddiad hwnnw o fewn tri mis. Er mwyn cefnogi'r newid hwn, ystyriodd yr adroddiad hwn gyfnod byr a oedd yn rhychwantu o adeg cyflwyno'r adroddiad diwethaf, hyd at ddiwedd y flwyddyn ariannol ddiwethaf. Roedd y Cadeirydd yn edrych ymlaen at ddod yn ôl i gyflwyno'r Adroddiad Blynyddol llawn nesaf yn Haf 2024. 

Crynhodd yr adroddiad statudol sut y cyflawnodd y Pwyllgor ei swyddogaethau trwy ystyried adroddiadau a chamau gweithredu neu argymhellion a wnaed gan y Pwyllgor neu a gyfeiriwyd ato neu a gyfeiriwyd ato. Yn ogystal, roedd yr Adroddiad Blynyddol yn cynnwys asesiad o'r graddau y mae arweinwyr grwpiau gwleidyddol ar y Cyngor wedi cydymffurfio â'u dyletswyddau newydd i hyrwyddo a chynnal safonau ymddygiad uchel o fewn eu grwpiau. Roedd y Cadeirydd yn falch o nodi ymrwymiad Arweinwyr Grwpiau i'w dyletswydd newydd i adrodd i'r Pwyllgor Safonau: er bod hyn yn dal i fod yn y cam cynllunio yn ystod y cyfnod adrodd, eglurodd Arweinwyr y Gr?p eu hymrwymiad i gyflawni'r gofyniad hwn. 

Roedd y Pwyllgor Safonau yn fodlon bod yr Adroddiad Blynyddol hwn i'r Cyngor llawn yn bodloni gofynion Deddf 2021. Mae'r Pwyllgor Safonau wedi ymrwymo i hyrwyddo safonau uchel o ymddygiad moesegol ymhlith Aelodau etholedig a swyddogion i gynnal hyder y cyhoedd mewn llywodraeth leol. Parhaodd y Pwyllgor i adolygu'n rhagweithiol yr holl bolisïau a gweithdrefnau safonau moesegol fel rhan o'r flaenraglen waith.

Eleni, roedd y Cadeirydd yn falch o adrodd na chafodd cwynion difrifol am gamymddwyn eu cyfeirio at y Pwyllgor Safonau gan yr Ombwdsmon yn ystod y cyfnod adrodd ac ni chafodd cwynion eu cyfeirio i'w penderfynu gan y Pwyllgor o dan Gyfnod 3 y Protocol Datrysiad Lleol.  Yn olaf, manteisiodd y Cadeirydd ar y cyfle i ddiolch i holl Aelodau'r Pwyllgor a swyddogion y Cyngor am eu cyngor a'u cefnogaeth drwy gydol y 12 mis diwethaf.

Sylwadau gan y Cynghorwyr:

§ Soniodd y Cynghorydd M Howells y dylid cyflwyno Adroddiad Blynyddol y Pwyllgor Safonau i'r Cyngor ddim mwy na thri mis ar ôl y flwyddyn ariannol fel sy'n ofynnol yn Neddf Llywodraeth Leol ac Etholiadau (Cymru)  ...  view the full Cofnodion text for item 11.

Unwaith eto, gwahoddodd yr Llywydd y Cynghorydd Mogford, fel Cadeirydd y Pwyllgor Gwasanaethau Democrataidd, i roi crynodeb o waith y Pwyllgor Gwasanaethau Democrataidd yn y 12 mis blaenorol a nodi'r flaenraglen waith.

Roedd y Cadeirydd yn falch o gyflwyno Adroddiad Blynyddol Pwyllgor Gwasanaethau Democrataidd 2022/23 i'r Cyngor.

Roedd Mesur Llywodraeth Leol (Cymru) 2011 yn ei gwneud yn ofynnol i'r Pwyllgor adrodd yn flynyddol i'r Cyngor ar y gwaith a wnaed yn ystod y 12 mis diwethaf a'i raglen waith yn y dyfodol. 

Roedd yr adroddiad blynyddol hwn yn ymdrin â'r cyfnod rhwng Tachwedd 2022 a Hydref 2023.

Roedd y Pwyllgor yn gr?p gwleidyddol cytbwys a oedd yn gweithio gyda'i gilydd mewn modd amhleidiol i ystyried gwahanol agweddau ar y Cyfansoddiad a materion eraill a effeithiodd ar lywodraethu'r Cyngor.   

Amlygodd yr adroddiad y gwaith pwysig a wnaed gan y Pwyllgor y llynedd, a gyfarfu bum gwaith yn ystod y 12 mis diwethaf. 

Amlygodd y Cynghorydd Mogford nifer o eitemau a ystyriwyd gan y Pwyllgor yn ystod y flwyddyn, gan gynnwys cyfarfodydd ward, trefniadau cyfansoddiadol a hyfforddiant a datblygiad.

Manteisiodd y Cadeirydd ar y cyfle i ddiolch i aelodau'r pwyllgor am eu gwaith yn ystod y cyfnod hwn ac roedd yn edrych ymlaen at gyflawni rhaglen waith y Pwyllgor yn ystod 2024. 

Penderfynwyd:

Derbyniodd y Cyngor Adroddiad Blynyddol y Gwasanaethau Democrataidd ar gyfer 2022/23.

Cyn dechrau gyda chwestiynau, gwnaeth yr Arweinydd y cyhoeddiadau canlynol i'r Cyngor:

Parth buddsoddi

Yr wythnos diwethaf, gwnaeth y Canghellor y cyhoeddiad a groesawyd yn fawr y byddai parth buddsoddi yn Ne-ddwyrain Cymru yn cael ei ddatblygu o amgylch y clwstwr lled-ddargludyddion cyfansawdd.

Mae hyn yn newyddion gwych i'r sector lled-ddargludyddion yng Nghasnewydd, y ddinas a'i thrigolion, a'r rhanbarth ehangach.

Mae Casnewydd yn gartref i glwstwr lled-ddargludyddion cyntaf y byd sydd, gyda'r gefnogaeth a'r gydnabyddiaeth gywir, â'r potensial i sicrhau buddion sylweddol i'r economïau lleol a chenedlaethol.

"Dylai parth buddsoddi ddarparu'r gefnogaeth sydd ei hangen i helpu'r diwydiant lled-ddargludyddion i fod yn uwch-b?er gwyddonol gyda Chasnewydd wrth galon y weledigaeth hon.

Mae'r fenter, y gallu a'r seilwaith i gyflawni hyn eisoes ar waith i raddau helaeth ac mae'r diwydiant lleol yn gadarn gyda chysylltiadau da. Mae partneriaethau cryf ar waith a fyddai hefyd yn allweddol i gyflawni yn llwyddiannus.

"Byddai parth buddsoddi yn darparu llu o fuddion i bobl leol: mwy o swyddi sgiliau uchel, mewnfuddsoddi a thwf economaidd - a byddai pob un ohonynt yn troi'n ffyniant i gymunedau Casnewydd. Mae manteision ehangach i'r DU ehangach hefyd o ran diogelwch cenedlaethol.

"Byddai darparu parth buddsoddi yn ategu'r gwaith sydd eisoes ar y gweill i sefydlu Sefydliad Technoleg Cenedlaethol i Gymru, gan ganolbwyntio ar y cryfderau presennol – lled-ddargludyddion cyfansawdd a gwyddor data – ochr yn ochr â'r sefydliadau academaidd presennol sydd yn uchel eu parch, Prifysgol Caerdydd a Phrifysgol De Cymru.

Roedd yr Arweinydd yn edrych ymlaen at gydweithio'n agos gyda phartneriaid o’r diwydiant, y byd academaidd, Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU ar y datblygiad cyffrous hwn.

Dinas Llwybr Carlam

Daeth Casnewydd yn ddinas llwybr carlam yr wythnos diwethaf, gan ymuno â rhwydwaith byd-eang o dros 300 o ddinasoedd sydd wedi ymrwymo i ddileu heintiau HIV a marwolaethau sy'n gysylltiedig ag AIDS.  

Mae'r fenter ryngwladol sy'n gweithio i ddod ag achosion newydd o HIV i ben erbyn 2030, heb unrhyw farwolaethau y gellir eu hatal sy’n deillio o HIV/AIDS, dim stigma a dim gwahaniaethu ac ansawdd bywyd gwell i bobl sy'n byw gyda HIV.

Gweithiodd y Cyngor yn agos gyda Bwrdd Iechyd Prifysgol Aneurin Bevan a Pride in the Port i sefydlu gr?p Casnewydd Llwybr Carlam i ddod yn ddinas braenaru, gyda'r potensial i'r cynllun ehangu i ardal ehangach y bwrdd iechyd. 

Byddai gr?p Casnewydd yn canolbwyntio ar dair blaenoriaeth i ddechrau:

1)       Cynyddu ymwybyddiaeth o brofion a’r niferoedd sy'n cael eu profi.

2)       Lleihau'r stigma ynghylch HIV.

3)       Cysylltu â chymunedau sydd, yn draddodiadol, heb eu gwasanaethu’n ddigonol o ran mynediad at wasanaethau HIV.

Mae hyn yn ymwneud â chefnogi cymunedau, a bydd ymuno â Dinasoedd Llwybr Carlam yn rhoi cefnogaeth ac adnoddau rhwydwaith byd-eang o wybodaeth a phrofiad i ddefnyddio ar lefel leol i sicrhau canlyniadau cadarnhaol i bobl sy'n byw gydag HIV.

Cynllun cyflogaeth a sgiliau newydd

Mae Casnewydd wedi cyflwyno llawer o gynlluniau rhagorol sydd wedi helpu pobl leol i wella eu rhagolygon cyflogadwyedd.

Mae prosiect newydd - cynllun cyflogaeth a  ...  view the full Cofnodion text for item 13.

Y Cynghorydd Chris Reeks:

Gyda rheoliadau gwastraff newydd ar gyfer busnesau yn cael eu cyflwyno o 6 Ebrill 2024, gan Lywodraeth Cymru, a all yr Aelod Cabinet gadarnhau pa gynlluniau y bydd y Cyngor yn eu gweithredu i gefnogi busnesau Casnewydd gyda'r rheoliadau hyn a pha fesurau ychwanegol sy'n cael eu rhoi ar waith yn y Ganolfan Trosglwyddo Gwastraff i ymdopi â'r meintiau cynyddol?

Ymateb gan y Cynghorydd Yvonne Forsey, Yr aelod cabinet dros newid yn yr hinsawdd a bioamrywiaeth:

Ar hyn o bryd mae CDC yn ailgynllunio ei wasanaethau casglu gwastraff masnachol mewn partneriaeth â Wastesavers, fel y gall ddarparu un gwasanaeth integredig i fusnesau.

Bydd CDC yn gallu darparu'r holl fusnesau gyda'i anghenion casglu erbyn 4 Ebrill trwy ystod o atebion sydd fwyaf addas i fusnesau unigol.

Mae ein timau cyfathrebu yn gweithio gyda Llywodraeth Cymru sy'n arwain ymgyrch ymgysylltu, gyda gwefan bwrpasol a chyfathrebu wedi'i deilwra i bob busnes yng Nghymru, gan gynnwys llythyrau at bob busnes yng Nghasnewydd, i'w hatgoffa o'r gofynion. Rydym hefyd wedi cysylltu â'n holl gwsmeriaid presennol yn uniongyrchol a byddwn yn parhau i ymgysylltu'n ehangach â sefydliadau ledled Casnewydd cyn y newidiadau.

Cwestiwn Ategol:

Gofynnodd y Cynghorydd Reeks a allai'r Aelod Cabinet gadarnhau a oedd unrhyw gynlluniau i gyflwyno casglu gwastraff pecynnu plastig i fusnesau i'w ailgylchu yn yr un modd ag y gwnaeth archfarchnadoedd mwy ar gyfer pecynnu plastig siopwyr.

Ymateb:

Dywedodd y Cynghorydd Forsey fod y wybodaeth ailgylchu fel y nodir mewn deddfwriaeth ac y byddai'n cael ei chyfleu i bobl a chynhaliwyd trafodaeth ehangach yn y Pwyllgor Craffu Perfformiad – Lle a Chorfforaethol.