Agenda and minutes

       i.          Derbyn unrhyw ymddiheuriadau am absenoldeb.

      ii.          I dderbyn unrhyw ddatganiadau o ddiddordeb

     iii.          Derbyn unrhyw gyhoeddiadau gan yr Aelod Llywyddol

1.i Ymddiheuriadau

Y Cynghorwyr Evans, Clarke, Forsey, Peterson a Kellaway.

1.ii Datgan Buddiannau

Dim wedi’u derbyn.

1.iii Cyhoeddiadau'r Aelod Llywyddol

Dim cyhoeddiadau.

I gadarnhau cofnodion y cyfarfod diweddaf.

Cofnodion y cyfarfod diwethaf a gynhaliwyd ar 29 Chwefror 2024.

Eitem 4 Treth Gyngor a Chyllideb 2024/25: Cyfeiriodd y Cynghorydd Reynolds at dudalen 15, dan Sylwadau Cynghorwyr ar gynnig o sylwedd.  Mae'n cyfeirio at y Cynghorydd Clarke yn canmol y Cynghorydd M Howells ar y gyllideb amgen.  Awgrymodd y Cynghorydd Reynolds y dylai hyn ddweud y cymeradwyodd y Cynghorydd Clarke y Cynghorydd M Howells ar gynhyrchu cyllideb amgen.

Ystyried unrhyw benodiadau arfaethedig.

Ystyried y penodiadau arfaethedig a nodwyd yn yr adroddiad

Yn absenoldeb y Cynghorydd Clarke, cynigiodd y Cynghorydd Harvey y penodiadau a nodwyd yn yr adroddiad, fel y cytunwyd gan y Rheolwyr Busnes fel y nodir isod.

Eiliodd y Cynghorydd Reeks yr adroddiad, y cytunwyd arno'n unfrydol.

Penderfynwyd: Bod y penodiadau canlynol yn cael eu cytuno.

Penodiadau Cyrff Llywodraethu

Gwahoddodd yr Aelod Llywyddol yr Arweinydd i gyflwyno’r adroddiad i’r Cyngor a oedd yn nodi'r Cynllun Lwfansau Aelodau ar gyfer 2024/25 fel y nodwyd yn adroddiad blynyddol y Pwyllgor Taliadau Cydnabyddiaeth Annibynnol.

Roedd gofyn i'r Cyngor fabwysiadu a chyhoeddi cynllun lwfansau i Aelodau ar gyfer y flwyddyn ddinesig gyfredol, yn seiliedig ar y cyflogau a ragnodwyd gan Banel Annibynnol Cymru ar Gydnabyddiaeth Ariannol, sef "yr IRP". 

Yr IRP oedd y corff statudol a sefydlwyd gan Lywodraeth Cymru i benderfynu ar y lefel briodol o daliadau cydnabyddiaeth i’w talu i aelodau etholedig yng Nghymru.

Cyhoeddodd yr IRP ei Adroddiad Blynyddol ym mis Chwefror eleni, ac roedd angen i'r Cyngor fabwysiadu’r argymhellion hynny yn ffurfiol a chymeradwyo'r lwfansau ar gyfer 2024/25.

Nid oedd unrhyw ddisgresiwn ynghylch swm y cyflogau gan eu bod wedi’u pennu gan yr IRP.

Penderfynodd yr IRP y dylid ail-seilio'r cyflogau blynyddol sylfaenol ar gyfer aelodau etholedig ar gyfer 2024/25 ar £18,666 i ystyried cynnydd mewn chwyddiant ac i sicrhau bod taliadau cydnabyddiaeth yn gysylltiedig â lefelau cyflog cyfartalog. Cynyddwyd cyflogau uwch hefyd a'u hail-osod yn unol â chymharwyr perthnasol.

Daeth y cynnydd mewn cyflogau sylfaenol i rym ar 1 Ebrill 2024 a byddai taliadau ôl-ddyddiedig yn cael eu gwneud i'r Aelodau. Roedd unrhyw newidiadau i daliadau cydnabyddiaeth ychwanegol ar gyfer cyflogau uwch yn daladwy o ddyddiad penodi'r deiliaid swyddi yng nghyfarfod cyffredinol blynyddol y Cyngor ar 21 Mai 2024.

Eiliwyd yr adroddiad gan y Cynghorydd Reeks.

Roedd 34 o’i blaid, roedd dim yn ei erbyn a gwnaeth pedwar ymatal.

Penderfyniad:

Cymeradwyodd a mabwysiadodd y Cyngor Atodlen Taliadau Cydnabyddiaeth yr Aelodau ar gyfer 2024/25 fel y nodwyd yn Atodiad 1.

Gwahoddodd yr Aelod Llywyddol yr Arweinydd i gyflwyno'r Adroddiad Cyflog a Gwobrwyo Blynyddol.

Roedd y Polisi Cyflog a Gwobrwyo ar gyfer y gweithlu yn adroddiad blynyddol yr oedd angen i’r Cyngor ei fabwysiadu. Nododd y polisi’r mecanweithiau mewnol ar gyfer rhoi taliadau cydnabyddiaeth i swyddogion y Cyngor a rhoddodd y wybodaeth ddiweddaraf am unrhyw newidiadau ers y mabwysiadu diwethaf yn 2023.

Cefnogwyd unrhyw newidiadau a wnaed yn ystod y 12 mis diwethaf gan y prosesau democrataidd neu swyddogion cywir, lle bo angen, ac roeddent wedi’u nodi yn yr adroddiad eglurhaol.

Nodwyd gan y Cyngor fod yr adroddiad hefyd yn rhoi’r penderfyniad yn ystod y flwyddyn blaenorol i alinio cyfraddau cyflog rhaglenni prentisiaid â chyfraddau’r Cyflog Byw Sylfaenol.  Roedd y newid critigol hwn yn unol â dyhead y Cyngor i fod yn Ddinas Cyflog Byw.  Roedd y newid hwn hefyd yn galluogi recriwtio 20 prentis ychwanegol yn llwyddiannus dros y chwarter diwethaf gan ddefnyddio cyllid grant drwy'r Gronfa Ffyniant Bro.

Roedd cynnig a chyflogi rolau lefel mynediad fel prentisiaid yn bwysig i'r awdurdod yn ei strategaethau recriwtio a chadw parhaus ac ymyrraeth bwysig fel rhan o'n Cynllun Pobl newydd ar gyfer gweithlu'r Cyngor.

Eiliwyd yr adroddiad gan y Cynghorydd D Davies.

Roedd y bleidlais yn unfrydol.

Penderfyniad:

Adolygodd y Cyngor y Polisi Cyflog a Gwobrwyo a chytuno arno er mwyn bodloni'r gofyniad statudol i ddatganiad polisi cyflog gael ei gymeradwyo a'i gyhoeddi gan y Cyngor yn flynyddol.

Gwahoddodd yr Aelod Llywyddol yr Arweinydd i gyflwyno Cynllun Cydraddoldeb Strategol y Cyngor ar gyfer 2024-2028, hwn oedd y pedwerydd cynllun gan y Cyngor.

Dan Ddeddf Cydraddoldeb (2010), rhaid i awdurdodau lleol yng Nghymru ddatblygu a chyhoeddi Cynlluniau Cydraddoldeb Strategol (CCSau) a oedd yn nodi’r amcanion a’r blaenoriaethau yr oeddent yn dymuno eu cyflawni dros gyfnod o bedair blynedd.

Nododd y cynllun hwn flaenoriaethau a gweledigaeth strategol y Cyngor ar gyfer y pedair blynedd nesaf ac ynddo roedd Amcanion Cydraddoldeb a oedd yn cefnogi’r Cyngor i gyflawni’r Ddyletswydd Cydraddoldeb Sector Cyhoeddus.

Datblygwyd Amcanion Cydraddoldeb y Cyngor mewn partneriaeth â rhanddeiliaid mewnol ac allanol allweddol ac roeddent yn amodol ar ymgysylltu cymunedol helaeth. Sicrhaodd cynnwys cymunedau llawr gwlad, er bod y Cynllun yn cyflawni gweledigaeth strategol ar gyfer cydraddoldeb yng Nghasnewydd, ei fod hefyd yn sicrhau canlyniadau diriaethol i gymunedau.

Cafodd y Cynllun Cydraddoldeb Strategol ar gyfer 2024-2028 ei adolygu gan Bwyllgor Rheoli Trosolwg a Chraffu'r Cyngor yn ei gyfarfod ym mis Mawrth a hefyd yn y Cabinet ym mis Ebrill.

Cyflwynodd y pedair blynedd diwethaf heriau sylweddol i staff a chymunedau ledled Casnewydd, gan gynnwys anawsterau digynsail a achoswyd gan y pandemig byd-eang, gwrthdaro rhyngwladol, a'r argyfwng costau byw.

Effeithiodd y digwyddiadau hyn yn anghymesur hefyd ar grwpiau penodol gan amlygu ymhellach yr anghydraddoldebau a oedd yn bodoli o fewn cymunedau.

Ychwanegodd yr Arweinydd fod rhaid i ni, fel Cyngor sy’n gwrando, ddysgu o'r heriau a oedd yn dod i'r amlwg yr oedd cymunedau’n eu hwynebu a pharhau i ymdrechu i ddarparu gwasanaethau cyhoeddus teg i'r holl drigolion.

Roedd y CCS yn gyfle i adeiladu ar gyflawniadau fel cyflogwr a darparwr gwasanaethau, edrych i'r dyfodol, a nodi blaenoriaethau i hyrwyddo cydraddoldeb i bawb a oedd yn byw neu'n gweithio yng Nghasnewydd.

Roedd yr Amcanion Cydraddoldeb yn y CCS hwn yn adeiladu ar y gwaith a gyflawnwyd mewn cynlluniau blaenorol gan nodi canlyniadau clir yr oedd y Cyngor yn gweithio tuag atynt, a’r camau a gymerwyd i ddarparu gwasanaethau cyhoeddus teg.

Roedd ein Hamcanion Cydraddoldeb yn taro cydbwysedd da rhwng amcanion â ffocws mewnol yn seiliedig ar hunan-fyfyrio, fel yr ymrwymiad i wella cynrychiolaeth ar bob lefel o'r sefydliad ac amcanion â ffocws allanol gyda'r nod o wella cydraddoldeb mewn meysydd allweddol o’n cymdeithas, gan gynnwys ymrwymiad parhaus i wella cydlyniant cymunedol ledled y ddinas.

Roedd yr Aelodau hefyd yn ymwybodol o gynnig cyngor unfrydol diweddar i fabwysiadu profiad o fod mewn gofal fel nodwedd warchodedig. Roedd yr Arweinydd yn falch o ddweud bod hyn wedi'i ymgorffori wrth gyflawni'r cynllun hwn.

Roedd y Cynllun hwn yn gam cadarnhaol ymlaen i Gyngor Dinas Casnewydd ac yn cefnogi'r Cyngor i gyflawni gweledigaeth o Gasnewydd fwy cyfartal, lle roedd pawb yn cael eu trin yn deg, a lle roedd anghenion trigolion o bob cefndir yn cael eu hystyried.

Diolchodd yr Arweinydd i Aelodau'r Cabinet, gan gynnwys y Cynghorydd Dimitri Batrouni, yr Aelod Cabinet dros Drawsnewid Sefydliadol, a'r Cynghorydd Laura Lacey yn ei rôl fel Hyrwyddwr LHDTC+ am eu cyfraniadau i'r maes gwaith  ...  view the full Cofnodion text for item 6.

Gwahoddodd yr Aelod Llywyddol Gadeirydd y Pwyllgor Gwasanaethau Democrataidd, y Cynghorydd Mogford i gyflwyno'r eitem hon, a ystyriwyd gan y Pwyllgor yn ei gyfarfod ar 18 Mawrth a adolygodd y Cynllun Dirprwyo ar gyfer Asedau, Rhan 3 o'r Cyfansoddiad. Rhan o raglen waith y Pwyllgor Gwasanaethau Democrataidd oedd adolygu cyfansoddiad y Cyngor.

Adolygodd y Pwyllgor y trefniadau ar gyfer penderfyniadau dirprwyedig gan nodi’r canlynol: roedd gwerthoedd rhai trafodiadau asedau wedi bod ar waith ers peth amser. Nid oeddent yn cyd-fynd â gwerthoedd asedau cyfredol mwyach ac roeddent yn groes i benderfyniadau dirprwyedig eraill a gynhwyswyd yn y cyfansoddiad a'r ymarfer mewn awdurdodau lleol eraill.

Amlinellodd y Cynghorydd Mogford y diwygiadau arfaethedig i'r cynllun dirprwyo a gefnogwyd gan y pwyllgor, a amlinellwyd yn fanwl yn yr adroddiad.  Sef: 

·         Caffael, prynu a gwaredu buddiannau mewn tir ac eiddo gwerth hyd at £100,000. 

·         Ymrwymo i, diwygio neu ildio prydlesi tir ac eiddo hyd at £100,000.

·         Delio â thrwyddedau, caniatadau, ffyrdd-fraint, hawddfreintiau a buddiannau cyfreithiol eraill mewn tir neu eiddo.

Nododd y Pwyllgor y byddai ymgynghori’n cael ei gynnal ag Aelodau Cabinet ac Aelodau Ward perthnasol lle roedd effaith uniongyrchol neu ehangach ar y gymuned neu drigolion oherwydd unrhyw benderfyniad arfaethedig.

Nododd y Pwyllgor hefyd nad oedd y dirprwyaethau hyn yn diystyru unrhyw ddyletswydd i sicrhau cydymffurfiaeth â rheolau'r Cyngor mewn perthynas â chyfalaf neu reolaethau a pholisïau ariannol eraill.

Eiliodd y Cynghorydd Lacey yr adroddiad.

Sylwadau gan y Cynghorwyr:

• Cefnogodd y Cynghorydd Lacey y newidiadau yn llawn.  Gan gyfeirio at y Cynllun Dirprwyo yn cynyddu i £100K, dylid nodi mai dim ond £1,000 oedd yn flaenorol, a oedd yn gynnydd mawr i sicrhau bod Cyngor Dinas Casnewydd yn cyd-fynd ag awdurdodau lleol eraill.  Ni fu unrhyw newidiadau i'r ymgynghori â'r Aelodau Cabinet a’r Aelodau Ward.  Diolchodd y Cynghorydd Lacey i'r Gwasanaethau Democrataidd a’r Swyddogion a gyfrannodd at y newidiadau.

• Cyfeiriodd y Cynghorydd Fouweather at yr adroddiad lle nododd na fyddai unrhyw newidiadau i ymgynghori ag Aelodau Ward. Fodd bynnag, dywedwyd yn yr adroddiad y byddai ymgynghori’n cael ei gynnal ag Aelodau Ward pe bai goblygiadau ehangach i'r ward. Gofynnodd y Cynghorydd Fouweather pwy wnaeth y penderfyniad ar beth oedd yn cael ei ystyried yn oblygiadau ehangach i'r ward.  Roedd y Cynghorydd Fouweather yn pryderu bod penderfyniadau'n cael eu cymryd oddi wrth Aelodau Ward ac yn cael eu cymryd gan swyddogion.

• Cytunodd y Cynghorydd Hourahine gyda'r Cynghorydd Fouweather fod y pwynt hwn wedi'i wneud yn y pwyllgor yngl?n ag ymgynghori’n llawn ag Aelodau Ward ac felly gofynnodd am eglurhad.

• Rhoddodd y Swyddog Monitro gyngor ar y pwyntiau hyn. Nid yw Aelodau Ward erioed wedi gwneud penderfyniadau ar drafodion eiddo, gan olygu nad oedd ganddynt bwerau i wneud penderfyniadau; mae Aelodau Cabinet yn gwneud hyn, a byddent yn dal i wneud hyn mewn llawer o achosion. Nod hyn oedd gadael mân benderfyniadau yn nwylo swyddogion, ac roedd yr Aelodau'n rhydd i ganolbwyntio ar drafodion eiddo strategol mwy. O ran pwy oedd yn penderfynu ar ymgynghori ag Aelodau Ward, byddai swyddogion yn ymgynghori ag  ...  view the full Cofnodion text for item 7.

I roi cyfle i Gynghorwyr ofyn cwestiynau i Arweinydd y Cyngor yn unol â Rheolau Sefydlog y Cyngor.

Proses:

Ni neilltuir mwy na 15 munud yng nghyfarfod y Cyngor ar gyfer cwestiynau i Arweinydd y Cyngor.

Rhaid cyfeirio’r cwestiwn drwy’r Maer neu’r sawl sy’n llywyddu’r cyfarfod ac nid yn uniongyrchol at y sawl sy’n cael ei holi.

Cyn dechrau’r cwestiynau, gwahoddodd yr Aelod Llywyddol yr Arweinydd i wneud y cyhoeddiadau canlynol i'r Cyngor:

Diwrnod Rhyngwladol y Menywod

Myfyriodd yr Arweinydd ar ddigwyddiadau Diwrnod Rhyngwladol y Menywod a gynhaliwyd ledled y ddinas gan gynnwys yn Y Lle a Theatr Glan yr Afon.

Roedd yr Arweinydd yn falch o gyhoeddi bod wyth o fenywod ifanc wedi cynrychioli'r ddinas a'u gwlad mewn digwyddiad Diwrnod Rhyngwladol y Menywod yn ddiweddar.  Teithiodd y menywod ifanc o glybiau ieuenctid y ddinas i'r Alban i ymuno ag eraill o'r pedair gwlad gartref.

Roedd yn dilyn llwyddiant g?yl y llynedd yn Blackpool, a drefnwyd gan yr United Youth Alliance, lle cynrychiolodd aelodau clybiau ieuenctid Casnewydd Gymru.

Roedd y gr?p, ynghyd â phedwar aelod o staff, yn westeion Cyngor Dumfries a Galloway am y penwythnos.  Yn ogystal â mynd i ginio gala, aeth y bobl ifanc i gynhadledd gyda phrif siaradwyr a gwnaethant gymryd rhan mewn gweithdai.

Roedd hwn yn ddigwyddiad mawreddog, a gwnaeth adlewyrchu'n dda ar y bobl ifanc a'r clybiau ieuenctid, a chawsant eu gwahodd i gymryd rhan eto.

Diolchodd yr Arweinydd i'r menywod ifanc a’r gweithwyr ieuenctid am fod yn genhadon mor wych dros Gasnewydd.

Roedd hefyd yn bwysig nodi diolch i haelioni Cyngor Dumfries a Galloway, yr unig gost i Gyngor Dinas Casnewydd oedd am ddarparu'r goets i'r Alban.

Roedd gwasanaeth ieuenctid a chwarae Casnewydd yn chwarae rhan werthfawr ym mywydau pobl ifanc yn y ddinas drwy ddod o hyd i gyfleoedd fel hyn i'w helpu i ehangu eu profiadau yn ogystal â chynnal gweithgareddau am ddim i bobl o bob oed drwy gydol y flwyddyn.

Diolchodd yr Arweinydd hefyd i'r Cynghorydd D Harvey am ei rôl yn y fenter hon.

Partneriaeth Caerllion

Roedd y Cyngor yn gweithio mewn partneriaeth ag Amgueddfa Cymru a Cadw i fanteisio i’r eithaf ar botensial treftadaeth Rufeinig Caerllion.

Roedd y rhan hon o'r ddinas yn cael ei chydnabod yn eang am ei diwylliant cyfoethog a'i hasedau hanesyddol gan gynnwys Amgueddfa Lleng Rufeinig Cymru, Baddonau y Caer, a'r Amffitheatr. Roedd yn gyrchfan i dwristiaid ac yn boblogaidd ar gyfer teithiau ysgol.

Gyda'i gilydd, roedd y tri sefydliad yn datblygu gweledigaeth ar gyfer Caerllion ac yn ystyried opsiynau i gynnig profiad gwell ar draws yr holl safleoedd Rhufeinig ar gyfer y gymuned ac ymwelwyr.

Byddai pobl sy'n byw ac yn gweithio yng Nghaerllion yn cael eu gwahodd i ymuno â Chaerllion Rhufeinig – Gweithio mewn Partneriaeth a helpu i gynrychioli safbwyntiau lleol.

Roedd y bartneriaeth wedi ymrwymo i sicrhau bod y cyfleoedd a gynigir gan ein treftadaeth Rufeinig o fudd i drigolion a busnesau yn ogystal ag ymwelwyr.

Roedd yn bwysig bod pobl leol a rhanddeiliaid eraill yn rhan o'r broses hon i helpu mwy o bobl i ddarganfod hanes, tirnodau a thrysorau Caerllion.

Datgarboneiddio busnes

Lansiwyd y Cyngor raglen datgarboneiddio Casnewydd sero-net yn ddiweddar a oedd yn rhoi cyngor arbed ynni am ddim a chyllid grant i helpu sefydliadau lleol i leihau eu costau ynni a'u hallyriadau carbon.

Roedd y cyngor am  ...  view the full Cofnodion text for item 8.