Agenda and minutes

Dim wedi’u derbyn.

Datganodd y Cynghorydd Davies wrthdaro buddiannau o dan Eitem 7: Trefniadau Gwasanaethau Eiddo.

Cafodd Cofnodion cyfarfod 14 Chwefror 2024 eu derbyn fel cofnod cywir.

Cyflwynoddyr Arweinydd yr adroddiad cyntaf ar Gofrestr Risgiau Corfforaethol y Cyngor ar gyfer diwedd Chwarter 3 (1 Hydref i 31 Rhagfyr 2023).

Nododdyr Arweinydd gyda chydweithwyr fod y Cabinet yn adolygu'r risgiau; tra bo'r Pwyllgor Llywodraethu ac Archwilio yn adolygu'r trefniadau rheoli risg a'r prosesau llywodraethu a gall ddarparu eu sylwadau yn ôl i'r Cabinet ar ôl ystyried adroddiad risg Chwarter 3 yn eu cyfarfod yn ddiweddarach y mis hwn.

Arddiwedd Chwarter 2, roedd gan yr Awdurdod 43 o risgiau wedi'u cofnodi ar draws un ar ddeg o wasanaethau’r Cyngor.

Cafodd y risgiau hynny yr ystyriwyd eu bod yn peri’r risg fwyaf sylweddol wrth gyflawni Cynllun Corfforaethol y Cyngor ac wrth ddarparu ei wasanaethau eu huwchgyfeirio i Gofrestr Risgiau Corfforaethol y Cyngor i'w monitro.

Arddiwedd Chwarter 3, cofnodwyd 15 o risgiau yn y Gofrestr Risgiau Corfforaethol.        

•           8 Risg Ddifrifol (15 i 25).

•           7 Risg Fawr (7 i 14)

O'igymharu â'r Gofrestr Risgiau Corfforaethol Chwarter 2, roedd un risg - cwblhau'r cynllun Archwilio Mewnol - wedi gostwng o 16 i 9 yn dilyn y cynnydd a wnaed gan wasanaeth Archwilio Mewnol y Cyngor. Roedd yr Arweinydd yn falch o adrodd hyn yn ôl i'r Cabinet.

Adroddwydyr 14 o risgiau a oedd yn weddill gyda'r un sgôr risg â Chwarter 2.

SylwadauAelodau’r Cabinet:

         Nododd y Cynghorydd Davies fod y galw am Anghenion Dysgu Ychwanegol (ADY) ac Anghenion Addysgol Arbenigol (AAA) yn parhau i fod ar oren gan fod nifer cynyddol o blant yng Nghasnewydd yn cael diagnosis o ADY. Nid yw hyn yn unigryw i Gasnewydd ac roedd yn ymddangos ei fod oherwydd ystod o ffactorau. Soniodd y Cynghorydd Davies fod ardal y gwasanaeth yn gweithio'n galed gydag ysgolion i ddarparu cymorth a chefnogaeth lle bo angen, tra'n cydnabod bod angen mwy o gyllid. O ganlyniad, croesawodd y Cynghorydd Davies y £300,000 ychwanegol a gyhoeddwyd yng nghyfarfod blaenorol y Cabinet a fyddai'n cael ei ddefnyddio'n benodol i gefnogi'r plant hyn.

         Soniodd y Cynghorydd Lacey am yr asedau a'r ystadau eiddo a oedd wedi cynyddu'r risg o Chwarter 1 2023-24 i Chwarteri 2 a 3 o 2023-24 o 16 i 20. Er i'r Cynghorydd Lacey groesawu'r symiau ychwanegol o £200,000 i'r maes hwn, rhaid nodi bod ôl-groniad cynnal a chadw adeiladau'r Cyngor yn £100m ar hyn o bryd.  Ochr yn ochr â heriau eraill o gynnal a chadw'r adeiladau hyn sy'n eiddo i'r Cyngor, roedd y prosiect datgarboneiddio hefyd yn cael ei reoli ar draws yr ystâd. Roedd cynllun rheoli asedau strategol newydd yn cael ei ddatblygu, gyda chefnogaeth rhesymoli asedau, ac felly roedd yn gobeithio rheoli'r risgiau cystal â phosibl.

         Nododd y Cynghorydd Forsey fod y risg fwyaf mewn gwasanaethau plant.

         Ategodd y Cynghorydd Marshall sylwadau cydweithwyr am y ffactorau risg yn y gwasanaethau cymdeithasol a rhoddodd sicrwydd i gydweithwyr fod y maes gwasanaeth yn edrych ar y posibiliadau gorau i'w liniaru, gan gynnwys gwaith  ...  view the full Cofnodion text for item 4.

Cyflwynoddyr Arweinydd gymeradwyaeth Polisi Rheoli Risg Cyngor Dinas Casnewydd gan gynnwys Datganiad Awydd Risg y Cyngor.

Mae Cyngor Dinas Casnewydd yn gyfrifol am ddarparu llu o wasanaethau (statudol ac anstatudol) i breswylwyr, busnesau a defnyddwyr gwasanaeth eraill.

Mae'nbwysig bod y Cyngor yn gallu manteisio ar y cyfleoedd sy'n gwella'r ddarpariaeth o'r gwasanaethau hyn a gwelliannau i gymunedau, wrth reoli'r risgiau a allai atal yr Awdurdod rhag cyflawni ei flaenoriaethau strategol.

Mae'r Polisi Rheoli Risg hwn yn nodi awydd risg y Cyngor hwn i reoli'r cyfleoedd a'r risgiau hyn, a'i ddull o wneud penderfyniadau.

Cwblhawyd y gwaith o ddatblygu'r Polisi Rheoli Risg mewn cydweithrediad rhwng y Cabinet a'r uwch dîm rheoli yn y Cyngor.

Bu'r Polisi hefyd yn ystyried barn timau'r Cyngor sy'n ymwneud â gweithgarwch risg gweithredol a strategol megis Argyfyngau Sifil, Iechyd a Diogelwch, Archwilio Mewnol, Yswiriant, Cyllid a meysydd gwasanaeth eraill.

Nidyw datganiad archwaeth risg y Cyngor yn gysyniad sengl neu sefydlog ac mae yna ystod o archwaeth am wahanol risgiau dros amser.

Mae'nbwysig bod y Cyngor wedi mabwysiadu cyfleoedd a risgiau yn seiliedig ar benderfyniadau gwybodus sy'n seiliedig ar dystiolaeth i sicrhau cefnogaeth o gynaliadwyedd hirdymor gwasanaethau, gwerth cymdeithasol a diogelu'r rhai sydd fwyaf mewn perygl.

Cynigiwyddeg maes risg i gefnogi'r ystod eang o weithgareddau a gynhaliwyd gan y Cyngor ac yn cyd-fynd ag arfer gorau o ran rheoli risg.

Cyflwynwyd y Polisi hwn i Bwyllgor Llywodraethu ac Archwilio'r Cyngor ym mis Ionawr, a dderbyniodd y datganiad Polisi ac Awydd Risg arfaethedig.

Yn dilyn cymeradwyaeth y Polisi, byddai tîm Rheoli Risg y Cyngor yn cyfathrebu, yn darparu hyfforddiant ac yn ymgorffori'r polisi ym mhrosesau'r Cyngor.

SylwadauAelodau’r Cabinet:

         Croesawodd y Cynghorydd Davies y canllawiau a ddarparwyd gan y polisi wrth benderfynu ar gynllun gweithredu. Nid yw hyn yn cymryd lle asesiad llawn o'r risg ond mae'n dangos safbwynt y Cyngor pan fo angen gwneud penderfyniadau anodd.  Mae'n gadarnhaol iawn bod Cyngor Dinas Casnewydd wedi penderfynu bod eu hawydd am risg yn cael ei ddiffinio gan y gweithgaredd; esboniwyd hyn yn glir yn y polisi a galluogodd Aelodau'r Cabinet a swyddogion i fesur y safiad i'w gymryd yn briodol. Ychwanegodd y Cynghorydd Davies fod hwn yn ddarn o waith gwybodus a ymchwiliwyd gyda phroses ymgynghori oedd yn sail iddo. Croesawodd y Cynghorydd Davies y byddai adolygiad rheolaidd. Gan y gall yr awydd am risg newid, weithiau gan adlewyrchu deinameg a materion sydd eto i'w gwireddu.

Penderfyniad:

Cymeradwyodd y Cabinet bolisi rheoli risg a datganiad awydd risg y Cyngor.

Cyflwynodd yr Arweinydd yr adroddiad blynyddol i'r Cabinet i'w adolygu ac argymell i'r Cyngor llawn gael ei gymeradwyo fel rhan o'r cylch blynyddol arferol i ganiatáu ei gyhoeddi.

Mae Polisi Cyflog a Gwobrwyo'r Cyngor ar gyfer y gweithlu yn adroddiad blynyddol sy'n gofyn am gael ei fabwysiadu gan y Cyngor. Mae'r polisi'n nodi'r mecanweithiau mewnol ar gyfer tâl swyddogion y Cyngor ac yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf am unrhyw newidiadau ers y mabwysiadu diwethaf yn 2023.

Cefnogwyd unrhyw newidiadau a wnaed yn ystod y 12 mis diwethaf gan y prosesau democrataidd neu swyddogion cywir a'u nodi yn yr adroddiad eglurhaol.

Nododd y Cabinet y penderfyniad i alinio cyfraddau tâl rhaglen brentisiaethau'r Cyngor â chyfraddau cyflog y Sefydliad Cyflog Byw. Roedd y newid critigol hwn yn unol â dyhead y Cyngor i fod yn ddinas cyflog byw. Roedd y newid hwn hefyd yn galluogi'r Cyngor i recriwtio 20 prentis ychwanegol yn llwyddiannus dros y chwarter diwethaf gan ddefnyddio cyllid grant drwy'r Gronfa Codi'r Gwastad. Roedd cynnig a chyflogi rolau lefel mynediad fel prentisiaethau yn bwysig i'r Cyngor yn ei strategaethau recriwtio a chadw parhaus ac ymyrraeth bwysig fel rhan o Gynllun Pobl newydd y Cyngor ar gyfer ei weithlu. Cafodd yr Arweinydd y pleser o gyfarfod â'r garfan ddiweddaraf o brentisiaid yn ddiweddar.

Sylwadau Aelodau’r Cabinet:

         Roedd y Cynghorydd Harvey yn falch bod Casnewydd yn ddinas cyflog byw ac yn croesawu'r newyddion am ychwanegu 20 o brentisiaid newydd.

         Cefnogodd y Cynghorydd Batrouni yr adroddiad.

         Diolchodd yr Arweinydd i'r Cynghorydd Batrouni am ei waith ar yr adroddiad.

Penderfyniad:

Adolygodd ac argymhellodd y Cabinet y Polisi Talu a Gwobrwyo i'r Cyngor er mwyn bodloni'r gofyniad statudol i ddatganiad polisi tâl gael ei gymeradwyo a'i gyhoeddi gan y Cyngor yn flynyddol.

Datganodd y Dirprwy Arweinydd, y Cynghorydd Davies fuddiant yn yr eitem hon.

Cyflwynodd yr Arweinydd y cynnig i gytuno ar y model yn y dyfodol ar gyfer darparu gwasanaethau eiddo yng Nghyngor Dinas Casnewydd.

Ym mis Gorffennaf 2014, creodd Cyngor Dinas Casnewydd a Gwasanaethau Masnachol Norse gytundeb Cyd-fenter i ffurfio Newport Norse ar gyfer darparu gwasanaethau eiddo, a adenillodd dros £4M i'r Cyngor i gefnogi'r gwaith o ddarparu gwasanaethau i drigolion Casnewydd yn ystod y 9 mlynedd diwethaf.

Roedd y bartneriaeth bresennol yn darparu ystod o wasanaethau gan gynnwys rheoli cyfleusterau, rheoli ystadau, dylunio a chynnal a chadw adeiladau, rheoli a glanhau safleoedd.

Ym mis Rhagfyr 2022, cymeradwyodd y Cabinet estyniad i'r trefniant presennol hyd at fis Rhagfyr 2025. Roedd hyn yn caniatáu i'r Cyngor archwilio'r model gwasanaeth presennol ac asesu'r gofynion yn y dyfodol i fodloni blaenoriaethau corfforaethol y Cyngor.

Roedd yr Arweinydd yn falch bod adroddiad ac argymhellion y Cabinet wedi cyflwyno gwaith a gwblhawyd o gydweithio â Phwyllgor Rheoli Craffu Trosolwg y Cyngor drwy Gr?p Adolygu Polisi, gyda chefnogaeth cyngor allanol a bwrdd prosiect traws-sefydliadol.

Roedd canfyddiadau'r adolygiad yn cydnabod ac yn gwerthfawrogi'r hanes llwyddiannus a'r berthynas gydweithredol rhwng Cyngor Dinas Casnewydd a Newport Norse ond roeddent hefyd yn cydnabod yr angen am newid.

Wrth drafod ac asesu'r opsiynau sydd ar gael i'r Cyngor, ystyriodd y Gr?p Adolygu Polisi nifer o opsiynau megis: rhoi gwasanaethau ar gontract i'r Cyngor; adnewyddu neu ddiweddaru'r trefniant presennol gyda Norse; Cwmni Buddiant Cymunedol; Cwmni Masnachu Awdurdod Lleol hyd braich; a model gwasanaeth a rennir.

Cafodd yr holl opsiynau a gynigiwyd eu hystyried yn ofalus, gan archwilio'r cyfleoedd a'r risgiau, aliniad strategol i flaenoriaethau'r Cyngor, gwerth cymdeithasol i'r Cyngor a thrigolion Casnewydd, hyfywedd ariannol, ansawdd darparu gwasanaethau a rhwyddineb cyflawni.

Nododd canlyniadau'r asesiad mai'r model a ffefrir a mwyaf hyfyw ar gyfer y Cyngor oedd symud i Gwmni Masnachu Awdurdodau Lleol sy'n eiddo llwyr ar gyfer gwasanaethau a ddarperir ar hyn o bryd gan Newport Norse.

Argymhellodd Gr?p Adolygu Polisi'r Cyngor y dylid darparu adnoddau digonol i symud i'r model gweithredu a nododd bwysigrwydd lleihau priodoli staff er mwyn lleihau'r risg ar y gwasanaethau pwysig a ddarperir gan Newport Norse.

Argymhellodd y Gr?p Adolygu hefyd y dylai'r model yn y dyfodol fod yn ddigon hyblyg i ganiatáu ar gyfer twf yn y dyfodol fel gwasanaethau a rennir neu ehangu gwasanaethau ychwanegol; a bod y rhaglen waith barhaus wedi'i hadrodd yn ôl i Graffu a'r Cabinet.

Drwy gydol y broses hon, roedd rheolwyr a staff o Newport Norse yn cymryd rhan ac yn ymgynghori â nhw. Ar ran y Cabinet hwn, diolchodd yr Arweinydd i weithlu Norse am eu rhan wrth i'r Cyngor ystyried a thrafod yr opsiynau.

Diolchodd yr Arweinydd hefyd i'r Cynghorwyr a gymerodd ran fel rhan o'r Gr?p Adolygu Polisi a'r Pwyllgor Rheoli Craffu Trosolwg .

Sylwadau Aelodau’r Cabinet:

         Roedd y  ...  view the full Cofnodion text for item 7.

Cyflwynoddyr Arweinydd yr adroddiad nesaf i'r Cabinet. Roedd y Cyngor yn agosáu at ddiwedd ei raglen Cymunedau Dysgu Cynaliadwy Band B, a oedd eisoes wedi cyflawni prosiectau sylweddol.

Gofynnoddyr Arweinydd i'r Cabinet ganolbwyntio ar y don nesaf o fuddsoddiad o dan y cynllun hwn, ac i gefnogi hyn, roedd yr Arweinydd yn falch bod Llywodraeth Cymru wedi ymestyn ei hymrwymiad ariannol i gefnogi prosiectau ar gyfradd ymyrraeth o 65%. Er gwaethaf yr heriau sy'n wynebu'r Cyngor, roedd y cynllun felly'n gyfle gwych i fuddsoddi yn ei adeiladau ysgol.

Roeddangen cyflwyno'r Rhaglen Amlinellol Strategol ar gyfer y rhaglen fuddsoddi dreigl 9 mlynedd nesaf i Lywodraeth Cymru i'w hystyried erbyn 31 Mawrth 2024. Felly, gofynnodd yr adroddiad hwn i'r Cabinet ystyried a oedd yr amcanion buddsoddi a nodwyd yn briodol ac y dylid eu cefnogi.

Gyrrwyd y rhaglen gyffredinol gan nodau strategol megis lleihau llety ysgolion o ansawdd gwael, sicrhau digon o leoedd mewn ysgolion, creu lleoedd a llwybrau cyfrwng Cymraeg ychwanegol, a darparu adeiladau carbon-niwtral. Pe bai'n cael ei gymeradwyo, byddai'r rhaglen 9 mlynedd yn darparu cyfleusterau addysg newydd a newydd yn Ysgol Gynradd Millbrook ac Ysgol Gyfun Caerllion a byddai'n cefnogi agor dwy ysgol a arweinir gan ddatblygwyr yn nwyrain y ddinas. Fe'i cynlluniwyd i sicrhau digonolrwydd hirdymor lleoedd ysgolion uwchradd, i dyfu'r cynnig addysg cyfrwng Cymraeg, ac i gefnogi dysgwyr ag Anghenion Dysgu Ychwanegol.

Amcangyfrif o werth y rhaglen yw £110M, a gyda Llywodraeth Cymru yn darparu 65% o arian cyfatebol, roedd angen ymrwymiad y Cyngor oddeutu £38.5m dros 9 mlynedd.

SylwadauAelodau’r Cabinet:

         Tynnodd y Cynghorydd Davies sylw at bwysigrwydd yr adroddiad wrth iddo weithio tuag at ddatblygu'r rhaglen dreigl a byddai'n gwella ysgolion yng Nghasnewydd. Byddai'r rhaglen dreigl 9 mlynedd yn gweld cyllid gan Lywodraeth Cymru o 65%, a aeth yn bell tuag at adeiladu'r ysgol newydd ym Metws. Roedd hwn yn gamp wych i'r plant ym Metws. Roedd ffocws penodol ar gyfleusterau addysg newydd i gymryd lle cyfleusterau o ansawdd gwael ac roedd yn bwysig sicrhau darpariaeth ddigonol ar gyfer ysgolion cyfrwng Cymraeg a Saesneg. Bwriad y Cyngor oedd ehangu'r ddarpariaeth ar gyfer plant ar y sbectrwm awtistiaeth, gyda chynlluniau i ddarparu 40 lle ychwanegol ar safle a nodwyd yng Nghasnewydd. Yn yr achos hwn, byddai Llywodraeth Cymru yn darparu cyllid o 75%. Mae ymrwymiad i leihau ôl-troed carbon yn flaenoriaeth allweddol, a'r bwriad oedd i'r rhaglen gyflawni adeiladau newydd sero net, fel rhan o'r cynllun wrth symud ymlaen. Amcangyfrifir bod gwerth o £110M, fel y crybwyllwyd gan yr Arweinydd, gydag ymrwymiad gwariant o £38M gan y Cyngor. Mae hwn yn gyfle cyffrous, ac mae'n bwysig cael hyn yn iawn ar gyfer dyfodol plant Casnewydd. Fel cyngor gwrando, byddai ymgynghoriadau a thrafodaethau yn y dyfodol yn Craffu yn digwydd wrth i'r cynlluniau hyn esblygu i gefnogi gwneud penderfyniadau effeithiol.

         Cefnogodd y  ...  view the full Cofnodion text for item 8.

Roedd yr adroddiad misol hwn a gyflwynwyd gan yr Arweinydd yn gyfle i sicrhau bod y Cabinet yn parhau i fynd i'r afael â'r heriau a wynebai'r preswylwyr yn ddyddiol.

Y prif heriau’n wynebu Casnewydd o hyd oedd yr argyfwng costau byw, pwysau ar wasanaethau tai a digartrefedd, a newidiadau yn y broses lloches a ffoaduriaid.

Parhaodd y Cyngor i ymateb i'r heriau hyn drwy gydweithio a gweithio mewn partneriaeth i roi cymorth, cyngor ac arweiniad i drigolion.

Roedd yr Arweinydd yn falch o nodi bod cyfarfod arall o'r glymblaid Wardiau Cartref yng Nghasnewydd ar y diwrnod cyn y Cabinet, i yrru strategaethau a chynlluniau ymlaen er mwyn helpu i fynd i'r afael â nodau'r Cyngor o ddod â digartrefedd i ben.

Roedd yr adroddiad yn darparu enghreifftiau o weithgareddau a chymorth a gynigiwyd yn ystod y cyfnod hwn, gan gynnwys gweithgareddau a darpariaeth bwyd yn ystod hanner tymor yr ysgol. Roedd llawer o waith rhagorol yn cael ei wneud yn ystod y cyfnod hwn gan gynnwys dosbarthu bwyd hanfodol, cynhyrchion glanhau a hylendid, a thalebau siopa bwyd.

Roedd swyddogion o bob rhan o'r Cyngor, gan gynnwys ei Wasanaeth Atal a Chynhwysiant, hefyd yn cydweithio'n agos a gyda phartneriaid i gydlynu cefnogaeth dros y misoedd nesaf. Roedd hyn yn cynnwys cynllunio gweithgareddau'r Pasg ar gyfer plant a phobl ifanc, ac roedd yr Arweinydd yn falch o'u nodi.

Nododd y Cabinet hefyd y gwahanol brosiectau yr oedd yr adran Addysg a'r ysgolion yn eu cefnogi i sicrhau bod pob plentyn a pherson ifanc yn gallu cyrraedd eu potensial.

Anogodd yr Arweinydd unrhyw un sydd angen mynychu digwyddiadau galw heibio 'Meddwl yn Ddoeth – Byw yn Ddoeth' a oedd yn darparu gwybodaeth ac arweiniad sy'n gysylltiedig â chostau byw ar bynciau fel cyllidebu, rheoli biliau cyfleustodau a chyngor rhent.

Cynhaliwyd y sesiynau hyn dros dair noson gynnar yr wythnos, mewn gwahanol ardaloedd ar draws y ddinas, a gallai aelodau'r cyhoedd fynychu unrhyw leoliad am gyngor ac arweiniad.

Rhoddodd yr adroddiad wybodaeth am newidiadau cenedlaethol i gynlluniau cymorth Wcráin ac roedd swyddogion yn gweithio'n agos gyda chleientiaid a gwesteiwyr i'w cefnogi yn ystod y cyfnod hwn. 

Nododd yr Arweinydd hefyd fel Arweinydd a Chadeirydd Casnewydd yn Un, y parhaodd i eirioli dros weithio mewn partneriaeth fel rhywbeth sy'n hanfodol i gefnogi trigolion a busnesau ac unwaith eto, anogwyd unrhyw un a oedd mewn angen i gael gafael ar y cymorth a oedd ar gael iddynt.

Sylwadau Aelodau’r Cabinet:

         Croesawodd y Cynghorydd Davies yr adroddiad manwl ar y tîm Addysg a ddangosodd fod gan ysgolion Casnewydd, gyda thîm y GCA, wreiddiau i gefnogi teuluoedd allan o ddiweithdra ac allan o dlodi. Roedd prosiectau mewn ysgolion yn cynnwys y Sefydliad Ymgysylltu Cymunedol gyda 36 o ysgolion yng Nghasnewydd yn gweithio gyda'r sefydliad a chanolbwyntio ar ymgysylltu â theuluoedd i wella iechyd, cyrhaeddiad, cyflawniad a mynediad at  ...  view the full Cofnodion text for item 9.

Hwnoedd yr adroddiad misol rheolaidd ar y rhaglen waith.

Penderfyniad:

Cytunodd y Cabinet ar y rhaglen waith.